Loes Stukken, auteur op Eetexpert

Welkom op de infopagina voor klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen.

Als psycholoog of orthopedagoog kom je vroeg of laat rechtstreeks of onrechtstreeks in aanraking met eetproblemen en gewichtsproblemen. Niet elke bezorgdheid rond eten of gewicht wijst op een groot probleem. Bezorgdheden kunnen bij de ene cliënt betekenen dat er vragen zijn rond bepaalde groeithema’s, terwijl dezelfde vragen bij een andere cliënt kunnen wijzen op een eetstoornis. Als psycholoog of orthopedagoog heb je een belangrijke rol in de diagnostiek en behandeling van cliënten met een eetstoornis of gewichtsprobleem. Bovendien speel je ook een rol in preventie, vroegdetectie en vroeginterventie.

Snel naar

Verwijstool

Alle materialen psycholoog en orthopedagoog

Stappenplannen psycholoog en orthopedagoog

Eetproblemen en eetstoornissen

Basiszorg bij eetproblemen

Eetstoornissen komen voor op een continuüm van haperend eetgedrag, beginnend eetprobleem tot complexe eetstoornissen. Een hapering in het eetgedrag of het ontstaan van een eetprobleem is vaak een signaal dat er haperingen zijn in de groei van het kind, de jongere of (jong)volwassene. De eerste basiszorg bij haperend eetgedrag zal zich daarom richten op het versterken van deze zogenaamde groeithema’s. Bij het groeiversterkend werken in de eerste lijn zal de psycholoog of orthopedagoog zich vooral richten op de leefstijlthema’s of de A.L.L.E.S thema’s: Afwisselend eten, Leuk Bewegen, Lief zijn voor jezelf, Emotieregulatie en Slaap. Hiervoor verwijzen we graag naar het stappenplan voor de eerstelijnspsycholoog, Train-de-trainer – groepsbegeleiding eetproblemen – ELP en de ALLES infofiche.

Gespecialiseerde zorg bij eetstoornissen

Bij eetproblemen en eetstoornissen is gespecialiseerde ambulante zorg de voorkeursbehandeling. Er wordt zoveel mogelijk gekozen voor de minst ingrijpende vorm van hulp voor cliënt, zo dicht mogelijk bij het gewone leef-, leer- of werkmilieu. Wanneer de lichamelijke, psychologische of sociale gezondheid in gevaar is of wanneer de ambulante zorg onvoldoende resultaat heeft, zal intensifiëring van de zorg overwogen worden, bv. via een opname in een ziekenhuis of deelname aan een gespecialiseerd dagprogramma (3e lijn).

Voor de ambulante behandeling van cliënten met een eetstoornis kan de gespecialiseerde psycholoog/orthopedagoog een individuele en/of groepstherapie aanbieden.

Afhankelijk van je werksetting kunnen verschillende materialen daarbij inspirerend of ondersteunend zijn:

Voor alle gespecialiseerde psychologen/orthopedagogen is er het stappenplan voor gespecialiseerde psycholoog (incl. G-ELP) en de Train-de-trainer groepsbegeleiding eetstoornissen – (G-)ELP.
Specifiek voor CGG-medewerkers is er ook nog het stappenplan eetproblemen en eetstoornissen – CGG.
In de behandeling van een eetproblematiek is het belangrijk om steeds de context te betrekken in de individuele begeleiding. Daarnaast kan je een laagdrempelige ambulante familiegroep voor eetstoornissen opstarten in je praktijk of CGG. Hiervoor kan je gebruik maken van het stappenplan ambulante gezinsgroepstherapie.

Hieronder vind je verdieping bij enkele thema’s rond de eigenheid van eetstoornissen.

Wat is de impact van eetstoornissen?

Eetstoornissen hebben een impact op de psychologische en sociale ontwikkeling en bredere context van de cliënt. Er is altijd een somatisch luik.

Uitgebreide info

Diagnostiek: wat zijn handige tools?

Cliënten melden zich vaak aan met een andere klacht dan een eet- of gewichtsprobleem. Daarnaast kunnen ouders, huisartsen (of andere verwijzers) zich vaak afvragen of er een eet-of gewichtsprobleem of –stoornis aanwezig is.

Uitgebreide info

Behandeling

De gespecialiseerde behandeling bij eetstoornissen bevat een aantal basiscomponenten. We maakten een overzicht van de elementen die aan bod komen in de behandeling van eetstoornissen (AN, BN, BED, subklinische eetstoornissen). Daarnaast zijn er ook enkele evidence-based psychologische behandelingen.

Uitgebreide info

Multidisciplinaire samenwerking

Een eetstoornis vraagt om een geïntegreerde en multidisciplinaire aanpak. De arts, diëtist en psycholoog spelen een centrale rol. Maar ook andere disciplines kunnen betrokken worden. Afhankelijk van de setting, kan multidisciplinair samenwerken een andere aanpak krijgen.

Setting CGG

Ambulante setting

Ook onze verwijshulp kan hierbij een handige tool zijn.

Geconventioneerde hulp

Bij haperende eetgedrag of een beginnend eetprobleem kan een jongere of (jong)volwassene terecht voor terugbetaalde (vanaf 24 jaar) of gratis (t/m 23 jaar) hulpverlening bij een eerstelijnspsycholoog (ELP)(meer info). Die zorg is vrij toegankelijk voor iedereen (dus er is geen verwijzing van de huisarts nodig). Ondersteunend materiaal voor de basis ELP psycholoog/orthopedagoog zijn het stappenplan voor de ELP, Train-de-trainer – groepsbegeleiding eetstoornissen – ELP en de ALLES infofiche.

Wanneer er sprake is van een eetstoornis, is er nood aan gespecialiseerde zorg. Kinderen, jongeren en (jong)volwassenen kunnen hiervoor terecht bij een gespecialiseerde (eerstelijns)psycholoog (G-ELP). ) Ondersteunend materiaal voor de G-ELP psycholoog/orthopedagoog zijn het stappenplan voor G-ELP en Train-de-trainer groepsbegeleiding eetstoornissen – (G-)ELP.

Psychologen en orthopedagogendie zich willen conventioneren als ELP of G-ELP specifiek voor eetstoornissen kunnen zich aanmelden bij de netwerken geestelijke gezondheid. Meer informatie over de zorgorganisatie en de conventie eetstoornissen vind je hier.

Ambulante therapeuten die nood hebben aan ondersteuning bij een moeilijker lopend behandeltraject van een jongere t/m 23 jaar kunnen terecht voor advies en ondersteuning bij een provinciaal MAST team.

Meer informatie rond het zorgtraject eetstoornissen vind je op onze infopagina rond Zorgorganisatie.

Overgewicht en obesitas

Basiszorg bij overgewicht

De eerste basiszorg bij overgewicht richt zich op het versterken van zogenaamde groeithema’s. Bij het groeiversterkend werken in de eerste lijn zal de psycholoog of orthopedagoog zich vooral richten op de leefstijlthema’s of de A.L.L.E.S thema’s: Afwisselend eten, Leuk Bewegen, Lief zijn voor jezelf, Emotieregulatie en Slaap. Hiervoor verwijzen we graag naar het stappenplan voor de eerstelijnspsycholoog, Train-de-trainer – groepsbegeleiding eetproblemen – ELP en de ALLES infofiche.

Gespecialiseerde zorg bij overgewicht en obesitas

Overgewicht en obesitas grijpen erg in op het fysiek functioneren, wat ook een weerslag heeft op het psychosociaal functioneren van deze cliënten. Daarom is kennis van deze fysieke klachten voor psychologen erg belangrijk.

Op psychologisch vlak kunnen overgewicht en obesitas gepaard gaan met een reeks problemen die op hun beurt de toestand kunnen instandhouden of verergeren: stemmingsstoornissen, angststoornissen, verstoord lichaamsbeeld en negatief zelfbeeld, eetstoornissen, middelenmisbruik…

In zeldzame gevallen wordt obesitas veroorzaakt door erfelijke ziekten, hormonale stoornissen of aandoeningen van het centraal zenuwstelsel. Van enkele medicijnen is bekend dat ze overgewicht kunnen veroorzaken. Het zijn echter vooral onze eet- en leefgewoonten die leiden tot gewichtstoename.

Men onderstreept het belang van heel wat psychologische factoren die tot overeten kunnen leiden, zoals extern eetgedrag, emotioneel eetgedrag en lijngericht eten.

Naar schatting 1/3 van de mensen met obesitas heeft een ernstig eetprobleem of eetstoornis (overeten, eetbuien). Eetstoornissen kunnen op elke leeftijd voorkomen, maar ontstaan het vaakst in de adolescentie. De eetbuistoornis start meestal tussen 16-25 jaar maar kan ook al vóór de puberteit beginnen.

Geconventioneerde hulp

ELP-conventie

Bij overgewicht of bij obesitas met beperkte impact (EOSS-P 0 of 1) kan een jongere of (jong)volwassene terecht voor terugbetaalde (vanaf 24 jaar) of gratis (t/m 23 jaar) hulpverlening bij een eerstelijnspsycholoog (ELP)(meer info). Die zorg is vrij toegankelijk voor iedereen (dus er is geen verwijzing van de huisarts nodig). Ondersteunend materiaal voor de basis ELP psycholoog/orthopedagoog zijn het stappenplan voor de ELP, Train-de-trainer – groepsbegeleiding eetstoornissen – ELP en de ALLES infofiche.

Kinderen en jongeren tot en met 23 jaar kunnen beroep doen op 10 gratis sessies eerstelijnspsychologische zorg. Volwassenen krijgen 8 sessies maar betalen remgeld.

Conventie obesitas bij kinderen en jongeren

Voor wie? Kinderen en jongeren tussen 2 en 18 jaar, met obesitas met significante gezondheidsimpact.

De huisarts of behandelend arts zorgt eerst voor ernstinschatting via inschaling op de EOSS-P. Op basis van de inschaling op de EOSS-P wordt het verdere zorgtraject vormgegeven. Deze inschatting kan door de arts alleen gebeuren en/of in een multidisciplinaire samenwerking met een diëtist en/of psycholoog.

Kinderen en jongeren met obesitas met significante gezondheidsimpact (EOSS-P vanaf stadium 2) krijgen gratis gespecialiseerde zorg binnen erkende Pediatrische Multidisciplinaire Obesitascentra (PMOC). Meer info vind je via: Zorgtraject obesitas bij kinderen: multidisciplinaire zorg voor een betere behandeling van uw jonge patiënten | RIZIV (fgov.be). Dit is de lijst met PMOC.

Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject obesitas kinderen – Alle zorgverleners

Als zorgverlener wegwijs in het zorgtraject obesitas bij kinderen.

Infofiche

– 121 KB

Stappenplan eetproblemen – Eerstelijnspsycholoog (ELP)

Eet- en gewichtsproblemen voor de eerstelijnspsycholoog (ELP)

Stappenplan

– 990 KB

Infofiche niet-stigmatiserend praten over eten en gewicht

Tips voor niet-stigmatiserend communiceren voor zorgverleners.

Infofiche

– 117 KB

Basiskennis

Alle basiskennis over eetproblemen, eetstoornissen en gewichtsproblemen kan je vinden in het stappenplan basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen. Er is ook een stappenplan basiskennis specifiek bij kinderen.