“Een sterk basisgezondheidszorgplatform met geïntegreerde betrokkenheid van de gemeenschap binnen het gezondheidssysteem is de ruggengraat van universele gezondheidszorg.” (Ghebreyesus, 2017 in WHO, 2020).
In deze pandemie is de bezorgdheid rond obesitas groot. De sterkere impact van corona op personen met overgewicht en obesitas staat in de spotlight, er is een toename van emotie-eten, en experten uiten de vrees dat versoepeling na een lange periode van restricties zal leiden tot controleverlies en excessief eten en drinken. Wereldwijd benadrukt men het belang van preventie in de aanpak van gezondheidsproblemen (WHO, 2020). Ook in de aanpak van obesitas blijkt preventie vanuit het oogpunt van de volksgezondheid een effectief middel om problemen te voorkomen (McKinsey, 2014; Northern Health, 2012). Daarbij wordt vaak verwezen naar een goede en doordachte primaire preventie ter voorkoming, naast een goed uitgewerkte secundaire preventie voor vroegtijdig opvangen van probleemsignalen. Maar welke elementen zijn belangrijk voor uitwerking van bevolkingsgerichte preventieprojecten die iedereen vooruithelpen en hoe kunnen we wat al goed is nog meer impact geven?
De focus van primaire preventie is de voorbije jaren verschoven van gewichtsfocus naar bevordering van een gezondheid in de brede zin via gezonde leefstijl, en van het verminderen van risicofactoren naar het versterken van beschermende factoren (Northern Health, 2012). Men pleit ervoor om in te zetten op de uitbouw van goede eetcompetenties en beweeggedrag, maar tegelijk ook te stimuleren tot het werken aan een positief zelfbeeld en lichaamsbeleving, goede emotieregulatie, verbondenheid, en mediaweerbaarheid. Acties die gewichtspreoccupaties en lichaamsontevredenheid uitlokken worden afgeraden. De focus van universele preventieprogramma’s moet iedere burger in zijn fysieke en psychosociale gezondheid versterken, en mag op geen enkele manier stigmatiserend zijn.
Als werkvorm pleit men voor invoegen in de concrete vindplaats van de burger: de buurt, de school, het werk, de vrijetijdsgroep, de community op sociale media… (WHO, 2020).
Een buurtgerichte aanpak maakt intense samenwerking tussen alle mogelijke omstaanders mogelijk waardoor snelle gezondheidswinst geboekt wordt. Het betrekken van een lokale gemeenschap genereert een grotere inzet en betrokkenheid vanwege de bevolking. Het maakt veranderingen mogelijk in gedrag en nabije omgevingen, maar ook in het beleid en acties binnen lokale gemeenschappen zelf.
Inhoudelijk pleit men voor een ruime benadering waar dezelfde boodschap in alle mogelijke leefsettings (werk, school, vrije tijd, familie, zorg en lokaal bestuur) geconcretiseerd wordt voor sterkere impact (WHO, 2020). De WHO verwijst daartoe naar het Ottawa Charter for Health Promotion (1986) dat pleit voor inzet op vijf actieterreinen.
Naast het vindplaats-gericht werken, pleit men ervoor om ook aan te sluiten op groei- en levensfasethema’s:
Gezondheidseconomisch (o.a. McKinsey, 2014) pleit men ervoor om dringend preventie te prioriteren: Wat men ook doet van acties ter preventie van obesitas, elke (doordachte) preventieve actie blijkt kostenefficiënt en gezondheidseconomisch voordelig. Nog meer efficiëntiewinst is te boeken met volgende prioriteiten (Northern Health, 2012):
Internationaal bestaan er al verschillende preventieprojecten. Enkele projecten hebben zich verenigd met als doel elkaar te inspireren en kennis en informatie uit te wisselen.
De wetenschappelijke studie “Fleurbaix Laventie Ville Santé ” (FLVS; 1992-2002) ligt aan de basis van het EPODE-programma in Frankrijk (Ensemble Prévenons l’Obésité Des Enfants) en diende als inspiratie voor heel wat andere projecten wereldwijd, waaronder in Griekenland, Zuid-Australië, Mexico, Roemenië, maar ook het Nederlandse model JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht) en het Belgische project VIASANO. Deze projecten vormden het voormalige ‘Epode International Network’, dat vandaag samengesmolten is in de Youth Health Community. Dit internationale netwerk, een initiatief voortkomend uit het Nederlandse programma JOGG en het voormalige Epode International Network, biedt een platform waarvan over heel de wereld programma’s ter bevordering van een gezond gewicht voor jongeren samengebracht kunnen worden. Deze internationale gemeenschap beoogt ‘good practices’ en uitdagingen bij het promoten van een gezonde omgeving en levensstijl voor jongeren te delen.
Ook binnen België bestaan al heel wat initiatieven ter bevordering van een gezonde levensstijl, en dit gestimuleerd en gefaciliteerd door alle beleidsniveaus. Met de Vlaamse gezondheidsdoelstelling ‘De Vlaming leeft gezonder in 2025’ wordt in Vlaanderen een breed maatschappelijk draagvlak gecreëerd om met alle actoren aan de slag te gaan. Via het concretiseren van diverse subdoelstellingen per leefsetting worden op dit ogenblik in samenwerking met vele partners verschillende methodieken en acties uitgewerkt die gezonde leefstijl willen stimuleren in de Vlaamse bevolking. Deze methodieken en acties zijn samengebracht op ‘preventiemethodieken.be’ en focussen op 4 preventiestrategieën: educatie, omgevingsinterventies, afspraken en regels, en zorg en begeleiding. Beide partnerorganisaties i.v.m. eetgedrag – ‘Vlaams Instituut Gezond leven’ en ‘Eetexpert’ – leveren expertise en helpen bij concrete implementatie en disseminatie. Zij verbinden ook initiatieven van vele andere preventieorganisaties.
Mei 2021
jan 2022 – Sciensano rapporteert over de corona-gezondheidsenquêtes Sciensano, het wetenschappelijk instituut dat de volksgezondheid in België opvolgt, monitorde de voorbije maanden de impact van de COVID19-pandemie aan de hand van verschillende gezondheidsenquêtes. Hierin bekijken de onderzoekers van Sciensano niet enkel de kennis rond de maatregelen, maar ook de impact op geestelijke gezondheid, eet- en beweeggedrag, huiselijk geweld, […]
mrt 2023 – Publicatie resultaten Preventiebarometer. 30 maart 2023 Het afgelopen jaar voerde Sciensano in opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid de 1ste Preventiebarometer uit. Het doel was om de levensstijl en factoren gelinkt aan deze levensstijl te bevragen in de Vlaamse populatie. Naast leefstijlgewoonten werd er ook gepolst naar intenties en kennis om deze gewoontes te […]
jul 2023 – Het aantal 2-jarigen met overgewicht in Vlaanderen blijft stabiel Het aantal 2-jarigen met overgewicht in Vlaanderen blijft stabiel. Het aandeel 2-jarigen met overgewicht daalde in 2021 opnieuw na een piek van 11,4% in het coronajaar 2020. In 2021 stelde Kind en Gezin bij 9,7% van de kinderen geboren in 2019 overgewicht vast. In 2022 stelde […]
aug 2023 – Online en mobiele zelfhulpprogramma’s bij eetproblemen en eetstoornissen Inleiding In de huidige (geestelijke) gezondheidszorg zijn termen als E-health (aangeboden via internet) en M-health (aangeboden via het mobiel netwerk) niet meer weg te denken. Beleidsmakers, academici en clinici krijgen steeds meer aandacht voor de voordelen en gebruiksmogelijkheden die verbonden zijn aan online en mobiele zelfhulpprogramma’s. Ook binnen de […]