Relatieversterkend werken in familiegroepstherapie bij eetstoornissen
Dr. Lies Depestele, Enid Albers en Marleen Feyens, Alexianen Zorggroep Tienen en Eetexpert
Inleiding
Team Eetherstel in Tienen biedt een gespecialiseerd residentieel programma voor jongeren en jongvolwassenen met een eetproblematiek. Het zorgprogramma heeft daarbij een lange traditie in het toepassen van familiegroepstherapie, ook wel bekend als multi-family therapy (MFT). Concreet bestaat de MFT groep uit een vaste groep van 4 tot maximaal 7 gezinnen waarbij ouders en opgenomen jongeren tweewekelijks 6 keer samenkomen. Na 6 maanden volgt er nog een terugkomsessie. Een sessie bestaat telkens uit 2 of 3 uur en kent een vaste opbouw waarbij er gestart wordt met een intro-moment gevolgd door een therapeutische oefening, een reflectie op de oefening, een pauze en een afronding. De tweede en derde sessie wordt telkens gestart met een gezamenlijke maaltijd in de cafetaria van de kliniek.
De sessies bouwen op elkaar verder waarbij in de eerste sessies sterk ingezet wordt op het opbouwen van de groepscohesie om ‘van de groep een groep’ te maken (1). Vervolgens wordt er gewerkt met de subsystemen (moeders, vaders, jongeren) (2) om dan tenslotte in te zetten op het versterken van de intrafamiliale banden binnen het gezin zelf (3).
1. Van de groep een groep maken
Groepen met een hoge cohesie leiden tot een beter resultaat. Acceptatie en begrip door leden onderling zijn bovendien krachtiger dan de acceptatie door een therapeut. Een MFT groep biedtook hoop aan de deelnemers. Het ene gezin staat al verder in het traject dan het andere gezin en zo kunnen gezinnen die minder ver staan hoop halen uit de verhalen van andere gezinnen die al verder staan. Ook herkenbaarheid en universaliteit spelen een belangrijke rol. Diverse oefeningen in de MFT groepen helpen gezinnen te ontdekken dat ze tegen dezelfde problemen aanlopen. Ook het kunnen ervaren een bijdrage te kunnen leveren aan het herstel van anderen door bv. een eigen verhaal of ervaring te delen met anderen of door tips te geven aan anderen draagt bij tot het competentiegevoel van de deelnemers.
Zo wordt er in sessie 1 gewerkt met een speeddating waarbij de deelnemers elkaar één op één interviewen rond een gekozen stelling. Op die manier kunnen jongeren en ouders op een heel willekeurige manier op een korte tijd kennis maken en verhalen delen.
2. Werken met subsystemen
Eén van de rijkdommen van een MFT groep is de aanwezigheid van verschillende subsystemen binnen de grotere groep. Vrij snel ontstaat er een spontane onderverdeling in ‘clubjes’ zijnde de moeders, de vaders en de jongeren. Ze zoeken elkaar op binnen informele momenten en tijdens de eerste groepsoefeningen zoals de speeddate in sessie 1. De (h)erkenning van hun unieke positie in het gezin zorgt voor een gevoel van ‘er minder alleen voor te staan’. De onderlinge verschillen zorgen voor nieuwsgierigheid en nieuwe perspectieven. De ‘insider information’ positie zorgt ervoor dat er gemakkelijker dingen aangenomen worden van andere leden binnen het subsysteem.
De “fish bowl” oefening in de derde sessie is een klassieke MFT oefening. De jongeren gaan in een binnencirkel zitten met één van de therapeuten, terwijl de ouders met de andere therapeut in een buitencirkel rondom hen gaan zitten. De jongeren zijn de actieve sprekers en de ouders zijn de toeschouwers van dit gesprek. Na het gesprek worden de posities gewisseld: de ouders zitten in de binnencirkel en de jongeren zitten in de buitencirkel. De ouders krijgen de kans om te reflecteren op het gesprek dat ze net hebben beluisterd.
Deze oefening werkt vertragend en de-escalerend. Het geeft de ouders de kans om zich te verplaatsen in de positie van hun kind en meer te begrijpen van de ervaringen van hun kinderen. De oefening helpt om de focus te houden op de stem van de jongere. Tegelijk geeft het de jongeren de kans om de ervaringen van hun ouders beter te begrijpen.
3. Werken met het gezin
Een belangrijk doel van de MFT is om de onderlinge relaties binnen het eigen gezin te versterken: van het gezin weer een team te maken. Via het werken in de grote groep en met de subsystemen wordt hier stapsgewijs naartoe gewerkt. Zo wordt er in de vijfde sessie gewerkt met een “gezinssculpting”. Gezinnen worden uitgenodigd om zich te laten sculpten door de groep. De groep toont aan de hand van een levend standbeeld hoe ze de relaties binnen dat gezin ervaren hebben in de voorbije MFT sessies. Het gezin dat gesculpt wordt is toeschouwer én ook regisseur: ze mogen ontvangen en ook wijzigingen aanbrengen aan het beeld dat gemaakt wordt.
Deze oefening laat toe om op een veilige manier te kijken naar de onderlinge relaties, de krachten en de hindernissen en pijn.
Besluit
Het groepsproces binnen een MFT groep evolueert van ‘buiten naar binnen’, waarbij de aanvankelijke focus ligt op het leren kennen van de eetstoornis, het uitwisselen van praktische tips en technieken. Geleidelijk aan verschuift de aandacht naar het delen van emotionele ervaringen, van het hoofd naar de buik, en van symptoomgericht naar de interacties en relaties binnen de groep, en van groep naar individueel gezin.