Nieuws
OPINIESTUK: Covid-19 vormt een risico voor mensen met obesitas, maar onrespectvolle communicatie over gewicht nog veel meer
Het is de voorbije lockdownperiode al vaak gezegd en geschreven: In verschillende landen en in verschillende ziekenhuizen ziet men op de afdeling intensieve zorgen een oververtegenwoordiging van mensen met overgewicht en obesitas door de gevolgen van het coronavirus. Schattingen geven aan dat ongeveer 70% van de mensen die met COVID19 op intensieve zorgen belandt, overgewicht heeft en dat bij 30% van hen sprake is van obesitas. Ter vergelijking: in de algemene populatie heeft 50% van de mensen overgewicht en 15% obesitas. Verschillende experten concluderen dan ook dat mensen met overgewicht of obesitas mogelijk een verhoogd risico lopen op complicaties bij en besmetting met het coronavirus (SARS-CoV-2). Hoe beiden juist samengaan is nog niet duidelijk maar wat mogelijk een versterkende rol heeft bij covid19 is een beperking van de longfunctie bij mensen met obesitas, o.a. door druk van vetweefsel op de longen maar ook de aantasting van het longweefsel zelf (vetweefsel in de longen), meer ontstekingsreacties, verhoogd risico op trombose (o.a. longembolie) en chronische belasting van het immuunsysteem bij personen met obesitas. Het is overigens zo dat het feit dat mensen met obesitas ernstiger ziek zijn niet hoeft te verwonderen omdat zij bij heel wat aandoeningen, denk maar aan de seizoensgriep, een hogere prijs betalen.
Expertenorganisaties ivm eet- en gewichtsproblemen zijn erg bezorgd over de relatie tussen overgewicht en COVID-19 die wereldwijd geobserveerd wordt. We merken echter dat er soms onhandig over deze link gecommuniceerd wordt en dat daarbij te snel goedbedoeld maar mogelijk schadelijk advies gegeven wordt. We maken van deze gelegenheid graag gebruik om een aantal onjuistheden en mythes te ontkrachten in de hoop dat het in de hele maatschappij leidt tot een correctere en ethischere communicatie over overgewicht en obesitas.
Mythe 1: Obesitas los je op door voldoende wilskracht te hebben, minder te eten en meer te bewegen
De oplossingen (en oorzaken) voor obesitas zijn veel complexer dan simpelweg minder eten en meer bewegen. Obesitas komt tot stand en wordt in stand gehouden door een complexe interactie van veel verschillende factoren. Onderzoek wijst ook op de sterke invloed van slaapgewoonten, stress, crashdiëten, hormonale disbalans, genetica, ziekte, psychisch functioneren en medicatiegebruik. Bovendien functioneert het te veel aan vetweefsel als een orgaan dat hormonen afgeeft die gewichtsverlies bij mensen met obesitas erg moeilijk maken.
Een goede behandeling van obesitas vraagt maatwerk met een goede inschatting van de oorzaken, instandhoudende factoren en gevolgen van obesitas door verschillende gespecialiseerde disciplines: artsen, diëtisten, kinesitherapeuten, psychologen… . Gezamenlijk komen zij tot een behandelplan dat in de eerste plaats gericht is op gezondheidswinst en waarbij gewichtsverlies een bijkomend behandeldoel kan zijn.
Mythe 2: Mensen met obesitas moeten zo snel mogelijk zo veel mogelijk kilo’s verliezen
Crashdiëten zijn nooit een oplossing voor een kilootje te veel, niet voor de mensen met obesitas, niet voor zij met overgewicht, maar ook niet voor zij met een normaal gewicht of ondergewicht die graag dat ideale ‘zomerlijf’ willen hebben. Het volgen van crashdiëten vormt een risicofactor voor zowel de ontwikkeling van obesitas (jojo-effect) als voor de ontwikkeling van eetstoornissen en is daardoor af te raden. Door mensen aan te moedigen om snel zoveel mogelijk gewicht te verliezen worden ze alleen maar dieper in een neerwaartse spiraal geduwd.
Elke behandeling moet vertrekken vanuit een ‘do not harm’-aanpak waarbij gezondheid primeert zonder schadelijke neveneffecten zoals lichaamsontevredenheid of verstoord eetgedrag.
Mythe 3: Wie overgewicht of obesitas heeft, is per definitie niet fit en ongezond.
Ook al hebben mensen met overgewicht en obesitas als groep een hoger risico op gezondheidsproblemen dan de groep van mensen met een normaal gewicht (populatieniveau), op individueel niveau hebben we meer info nodig voor gezondheidsinschatting. Schattingen geven aan dat ongeveer 1 op 3 mensen met obesitas in goede metabole gezondheid zijn (i.e. ze hebben geen verhoogd risico op diabetes of hart- en vaatziekten), terwijl 1 op 3 mensen met een ‘normaal’ gewicht wel degelijk metabole gezondheidsrisico lopen. Cijfers op groeps- of populatieniveau vertellen niets over de manier waarop een individuele persoon zijn of haar gewicht bereikt: om het even welk gewicht kan op veel manieren behaald zijn, en leefstijlaanpassingen vertalen zich niet meteen en niet altijd in gewichtsverandering. ‘Normaal’ gewicht kan samengaan met ‘verstoord’ eet- en beweeggedrag, en personen met overgewicht kunnen gerust een gezonde leefstijl hebben. Op individueel niveau blijkt gewicht of BMI dus niet de beste parameter om iets te zeggen over iemands gezondheid en blijken andere parameters zoals o.a. bloeddruk, cholesterol, bloedsuikerspiegel, enz. beter.
Waarom een correcte communicatie belangrijk is.
Uit onderzoek weten we inmiddels dat stigmatisering een risicofactor is voor de ontwikkeling van overgewicht en obesitas. Via een ingewikkeld web van verschillende paden leidt stigmatisering net tot een gewichtstoename en een stijging in BMI. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt motiveren schuldgevoelens niet tot gezond gedrag, maar zorgen deze er net voor dat men gezond gedrag zal vermijden: Men zal minder bewegen, op eigen houtje een dieethype proberen, of afspraken met gezondheidsprofessionals uitstellen, uit schrik voor stigmatisering.
We weten nog niet veel over het verband tussen covid19 en obesitas maar wat we wel weten is dat bij de behandeling van obesitas het wel belangrijk is om een goede inschatting te maken van het probleem alvorens een advies te geven. Ter preventie van obesitas en eetstoornissen weten we bovendien dat zorgzame communicatie over eetgedrag en gewicht essentieel is en dat werken aan een gezonde leefstijl voor iedereen goed is, ongeacht ons gewicht. Door respectvol te communiceren over elkaar en elkaars lichaam kunnen we in deze moeilijke tijden zorgen voor elkaar en elkaars mentale en fysieke gezondheid.
Wil je werken aan een gezonde leefstijl, of ben je op zoek naar correcte informatie rond evenwichtig eten en voldoende bewegen? Neem een kijkje op www.gezondleven.be. Bekijk ook hun recente opiniestuk rond dit thema in Knack 120520.
Zoek je hulp? Je huisarts kan je op weg helpen naar de initiatieven in je regio, of naar professionele hulp. Ook bij Eetexpert (www.eetexpert.be) en www.anbn.be kan je terecht voor verwijshulp.
Wil jij als professional of persmedewerker meer handvatten bij de communicatie rond eet- en gewichtsproblemen? Meer informatie vind je op onze infopagina rond Communicatie en stigma.
Ondertekenen dit opiniestuk:
- An Vandeputte, Directeur Kenniscentrum Eetexpert
- Prof. dr. Bart Van der Schueren, Voorzitter van de Belgische Association for the Study of Obesity (BASO)
- Els Verheyen, Coördinator ANBN
- Dr. Annik Simons, Voorzitter Vlaamse Academie Eetstoornissen
- Loes Neven, senior stafmedewerker voeding, Vlaams Instituut voor Gezond Leven
Mei 2021
Nieuws
Onze nieuwste materialen op een rijtje
jun 2025 – Onze nieuwste materialen op een rijtje Hier vind je een overzicht van onze meest recente stappenplannen, flowcharts, infofiches en meer. Je vindt het volledige overzicht op onze materialenpagina. Onze meest recente stappenplannen: Onze meest recente flowcharts: Onze meest recente infofiches: Onze meest recente ondersteuningsteksten:
Eetstoornissen en neurodiversiteit – ondersteuningstekst voor zorgverleners
jun 2025 – Eetstoornissen en neurodivergentie – ondersteuningstekst voor zorgverleners Mensen die neurodivergent (ND) zijn (i.e., de informatieverwerking verloopt anders dan bij de meestemensen), lopen een groter risico op het ontwikkelen van eetstoornissen. Bovendien vertrekken de huidige behandelmodellen van eetstoornissen vanuit een neuro-normatief kader. In opdracht van de National Eating Disorders Collaboration (NEDC) werkte Eating Disorders Neurodiversity Australia […]
Diagnostiek bij ARFID – vormingsverslag
jun 2025 – Diagnostiek bij ARFID – vormingsverslag Selectief eten komt bij kinderen veelvuldig voor. Daarom is het van belang goed te onderscheiden wanneer de eetproblemen zodanig ernstig zijn dat er van een eetstoornis gesproken kan worden. Ook kan het leerproces rond eten beïnvloed worden door enorm veel factoren. Op 4 februari organiseerde Eetexpert een uitgebreide webinar rond diagnostiek bij ARFID, met volgende […]
Nieuws vanuit PO OSW
jun 2025 – Nieuws vanuit PO OSW 2025 Samen naar een nog gestroomlijnder preventieaanbod voor de setting onderwijs Samen met het netwerk van partnerorganisatie Ondersteuning Settinggericht Werken (PO OSW), zetten we met Eetexpert mee onze schouders onder een gestroomlijnd aanbod ‘preventieve gezondheidszorg’ naar verschillende settingen (lokale besturen, onderwijs, zorg en welzijn, werk, vrije tijd en gezin).Voor de setting Onderwijs […]
Nieuwe richtlijnen rond overgewicht en obesitas
jun 2025 – Nieuwe richtlijnen rond overgewicht en obesitas In december 2024 verscheen in België de herziene richtlijn “Multimodale aanpak van obesitas bij volwassenen in de eerstelijnszorg”, in opdracht van de Werkgroep Ontwikkeling Richtlijnen Eerste Lijn (WOREL vzw). In 2025 verschenen twee interessante (updates van) internationalee richtlijnen rond overgewicht en obesitas. In januari verscheen een nieuwe NICE richtlijn (Verenigd […]
De ALLES-groeithema’s bij jonge kinderen
jun 2025 – Vers van de pers: de ALLES-groeithema’s bij jonge kinderen Hoe kan je als eerstelijnshulpverlener of preventiewerker een gezond groeiproces ondersteunen bij jonge kinderen? Wel, in het acroniem A.L.L.E.S vind je alvast leefstijltips bij 5 erg belangrijke groeithema’s in de preventie van eet- en gewichtsproblemen: Ook bij jonge kinderen (zuigelingen, peuters en kleuters) zijn deze thema’s […]
Wegwijs in de zorg
jun 2025 – Wegwijs in de zorg rond overgewicht en eetstoornissen Ontdek onze vernieuwde webpagina en infofiches! De afgelopen jaren werd sterk in gezet op de uitbouw van de zorg voor eet- en gewichtsproblemen. We werkten een nieuwe webpagina uit om mensen wegwijs te maken in hoe de zorg voor eetproblemen, eetstoornissen en obesitas momenteel georganiseerd. Op deze […]
Infofiche rond eetcompetentie bij ADHD
jun 2025 – Infofiche rond eetcompetentie bij ADHD Competent eetgedrag gaat niet alleen over wát men eet, maar ook over hóe men eet en naar voeding kijkt. Vier eetvaardigheden ondersteunen dit: gestructureerd, genietend, gevarieerd en genoeg eten– zijn de 4 G’s van competent eetgedrag. Werken aan eetvaardigheden bij ADHD brengt eenaantal extra uitdagingen met zich mee. We bundelen […]