Nieuws
OPINIESTUK: Covid-19 vormt een risico voor mensen met obesitas, maar onrespectvolle communicatie over gewicht nog veel meer
Het is de voorbije lockdownperiode al vaak gezegd en geschreven: In verschillende landen en in verschillende ziekenhuizen ziet men op de afdeling intensieve zorgen een oververtegenwoordiging van mensen met overgewicht en obesitas door de gevolgen van het coronavirus. Schattingen geven aan dat ongeveer 70% van de mensen die met COVID19 op intensieve zorgen belandt, overgewicht heeft en dat bij 30% van hen sprake is van obesitas. Ter vergelijking: in de algemene populatie heeft 50% van de mensen overgewicht en 15% obesitas. Verschillende experten concluderen dan ook dat mensen met overgewicht of obesitas mogelijk een verhoogd risico lopen op complicaties bij en besmetting met het coronavirus (SARS-CoV-2). Hoe beiden juist samengaan is nog niet duidelijk maar wat mogelijk een versterkende rol heeft bij covid19 is een beperking van de longfunctie bij mensen met obesitas, o.a. door druk van vetweefsel op de longen maar ook de aantasting van het longweefsel zelf (vetweefsel in de longen), meer ontstekingsreacties, verhoogd risico op trombose (o.a. longembolie) en chronische belasting van het immuunsysteem bij personen met obesitas. Het is overigens zo dat het feit dat mensen met obesitas ernstiger ziek zijn niet hoeft te verwonderen omdat zij bij heel wat aandoeningen, denk maar aan de seizoensgriep, een hogere prijs betalen.
Expertenorganisaties ivm eet- en gewichtsproblemen zijn erg bezorgd over de relatie tussen overgewicht en COVID-19 die wereldwijd geobserveerd wordt. We merken echter dat er soms onhandig over deze link gecommuniceerd wordt en dat daarbij te snel goedbedoeld maar mogelijk schadelijk advies gegeven wordt. We maken van deze gelegenheid graag gebruik om een aantal onjuistheden en mythes te ontkrachten in de hoop dat het in de hele maatschappij leidt tot een correctere en ethischere communicatie over overgewicht en obesitas.
Mythe 1: Obesitas los je op door voldoende wilskracht te hebben, minder te eten en meer te bewegen
De oplossingen (en oorzaken) voor obesitas zijn veel complexer dan simpelweg minder eten en meer bewegen. Obesitas komt tot stand en wordt in stand gehouden door een complexe interactie van veel verschillende factoren. Onderzoek wijst ook op de sterke invloed van slaapgewoonten, stress, crashdiëten, hormonale disbalans, genetica, ziekte, psychisch functioneren en medicatiegebruik. Bovendien functioneert het te veel aan vetweefsel als een orgaan dat hormonen afgeeft die gewichtsverlies bij mensen met obesitas erg moeilijk maken.
Een goede behandeling van obesitas vraagt maatwerk met een goede inschatting van de oorzaken, instandhoudende factoren en gevolgen van obesitas door verschillende gespecialiseerde disciplines: artsen, diëtisten, kinesitherapeuten, psychologen… . Gezamenlijk komen zij tot een behandelplan dat in de eerste plaats gericht is op gezondheidswinst en waarbij gewichtsverlies een bijkomend behandeldoel kan zijn.
Mythe 2: Mensen met obesitas moeten zo snel mogelijk zo veel mogelijk kilo’s verliezen
Crashdiëten zijn nooit een oplossing voor een kilootje te veel, niet voor de mensen met obesitas, niet voor zij met overgewicht, maar ook niet voor zij met een normaal gewicht of ondergewicht die graag dat ideale ‘zomerlijf’ willen hebben. Het volgen van crashdiëten vormt een risicofactor voor zowel de ontwikkeling van obesitas (jojo-effect) als voor de ontwikkeling van eetstoornissen en is daardoor af te raden. Door mensen aan te moedigen om snel zoveel mogelijk gewicht te verliezen worden ze alleen maar dieper in een neerwaartse spiraal geduwd.
Elke behandeling moet vertrekken vanuit een ‘do not harm’-aanpak waarbij gezondheid primeert zonder schadelijke neveneffecten zoals lichaamsontevredenheid of verstoord eetgedrag.
Mythe 3: Wie overgewicht of obesitas heeft, is per definitie niet fit en ongezond.
Ook al hebben mensen met overgewicht en obesitas als groep een hoger risico op gezondheidsproblemen dan de groep van mensen met een normaal gewicht (populatieniveau), op individueel niveau hebben we meer info nodig voor gezondheidsinschatting. Schattingen geven aan dat ongeveer 1 op 3 mensen met obesitas in goede metabole gezondheid zijn (i.e. ze hebben geen verhoogd risico op diabetes of hart- en vaatziekten), terwijl 1 op 3 mensen met een ‘normaal’ gewicht wel degelijk metabole gezondheidsrisico lopen. Cijfers op groeps- of populatieniveau vertellen niets over de manier waarop een individuele persoon zijn of haar gewicht bereikt: om het even welk gewicht kan op veel manieren behaald zijn, en leefstijlaanpassingen vertalen zich niet meteen en niet altijd in gewichtsverandering. ‘Normaal’ gewicht kan samengaan met ‘verstoord’ eet- en beweeggedrag, en personen met overgewicht kunnen gerust een gezonde leefstijl hebben. Op individueel niveau blijkt gewicht of BMI dus niet de beste parameter om iets te zeggen over iemands gezondheid en blijken andere parameters zoals o.a. bloeddruk, cholesterol, bloedsuikerspiegel, enz. beter.
Waarom een correcte communicatie belangrijk is.
Uit onderzoek weten we inmiddels dat stigmatisering een risicofactor is voor de ontwikkeling van overgewicht en obesitas. Via een ingewikkeld web van verschillende paden leidt stigmatisering net tot een gewichtstoename en een stijging in BMI. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt motiveren schuldgevoelens niet tot gezond gedrag, maar zorgen deze er net voor dat men gezond gedrag zal vermijden: Men zal minder bewegen, op eigen houtje een dieethype proberen, of afspraken met gezondheidsprofessionals uitstellen, uit schrik voor stigmatisering.
We weten nog niet veel over het verband tussen covid19 en obesitas maar wat we wel weten is dat bij de behandeling van obesitas het wel belangrijk is om een goede inschatting te maken van het probleem alvorens een advies te geven. Ter preventie van obesitas en eetstoornissen weten we bovendien dat zorgzame communicatie over eetgedrag en gewicht essentieel is en dat werken aan een gezonde leefstijl voor iedereen goed is, ongeacht ons gewicht. Door respectvol te communiceren over elkaar en elkaars lichaam kunnen we in deze moeilijke tijden zorgen voor elkaar en elkaars mentale en fysieke gezondheid.
Wil je werken aan een gezonde leefstijl, of ben je op zoek naar correcte informatie rond evenwichtig eten en voldoende bewegen? Neem een kijkje op www.gezondleven.be. Bekijk ook hun recente opiniestuk rond dit thema in Knack 120520.
Zoek je hulp? Je huisarts kan je op weg helpen naar de initiatieven in je regio, of naar professionele hulp. Ook bij Eetexpert (www.eetexpert.be) en www.anbn.be kan je terecht voor verwijshulp.
Wil jij als professional of persmedewerker meer handvatten bij de communicatie rond eet- en gewichtsproblemen? Meer informatie vind je op onze infopagina rond Communicatie en stigma.
Ondertekenen dit opiniestuk:
- An Vandeputte, Directeur Kenniscentrum Eetexpert
- Prof. dr. Bart Van der Schueren, Voorzitter van de Belgische Association for the Study of Obesity (BASO)
- Els Verheyen, Coördinator ANBN
- Dr. Annik Simons, Voorzitter Vlaamse Academie Eetstoornissen
- Loes Neven, senior stafmedewerker voeding, Vlaams Instituut voor Gezond Leven
Mei 2021
Nieuws
Infofiche rond eetcompetentie bij peuters en kleuters
jun 2025 – Infofiche rond eetcompetentie bij peuters en kleuters Competent eetgedrag bestaat uit vier essentiële eetvaardigheden, ook wel bekend als de ‘4 G’s’: gevarieerd eten, genoeg eten volgens onze individuele groeibehoefte, het regelmatig inplannen van maaltijden gedurende de dag, en ten slotte, met plezier genieten van eten. Al van jongsaf kunnen kinderen groeistappen zetten in deze vaardigheden. Om […]
2 juni – Wereld Eetstoornisdag: dankjewel, MAATJE!
jun 2025 – 2 juni – Wereld Eetstoornisdag: dankjewel, MAATJE! Vandaag is het Wereld Eetstoornis dag, een dag van wereldwijde aandacht voor eetstoornissen en het belang van tijdige herkenning, zorg en ondersteuning.Bij Eetexpert geloven we dat iedereen een verschil kan maken. Of je nu ouder bent, leerkracht, hulpverlener of gewoon iemand met een hart voor jongeren — jouw […]
Kinderen en jongeren op sociale media
mei 2025 – Kinderen en jongeren op sociale media: hoe kunnen we hen begeleiden en beschermen? Vanuit een bezorgdheid over het welzijn van kinderen en jongeren rijst steeds meer de vraag of het nodig is om een minimumleeftijd van 16 jaar voor sociale media in te voeren in Vlaanderen of België. Mediawijs, het Vlaams Kenniscentrum Digitale en Mediawijsheid, […]
Nieuwe infofiche: Visie op eetproblemen en gewichtsproblemen
apr 2025 – Nieuwe infofiche: Visie op eetproblemen en gewichtsproblemen Op zoek naar een handig overzicht van de belangrijkste inzichten en aandachtspunten voor je beleid rond eet- en gewichtsproblemen? Deze infofiche geeft je kapstokken voor een zorgzaam beleid naar elke burger.
Ontdek onze fiche MAATJE
apr 2025 – Nieuwe infofiche: Jouw MAATJE voor lichaamstevredenheid Veel jongeren moeten wennen aan een veranderend lichaam. De biotoop waarin we nu leven maakt het hen niet altijd gemakkelijk. Sociale media, marketing, culturele druk… leiden af van het vinden van lichaamstevredenheid. Maar als grote groep omstaanders kunnen we samen een verschil maken! Wat kunnen we dan doen als […]
Basisopleidingen eetstoornissen en obesitas voor klinisch psychologen/orthopedagogen, diëtisten en huisartsen
apr 2025 – Basisopleidingen eetstoornissen en obesitas voor klinisch psychologen/orthopedagogen, diëtisten en huisartsen Ook dit jaar organiseren we de basisopleiding eetstoornissen en de basisopleiding obesitas. Er zijn aparte opleidingen voor de huisarts, psycholoog/orthopedagoog en diëtist. Basisopleiding eetstoornissen De basisopleiding eetstoornissen staat open voor alle huisartsen, psychologen/orthopedagogen en diëtisten die zich willen vormen in hun aanbod voor jongeren met […]
Nieuwe infofiche: Samen aan tafel in een leefgroep
apr 2025 – Nieuwe infofiche: samen aan tafel in een leefgroep Samen eten met jongeren in groep brengt zowel uitdagingen als kansen met zich mee. Jongeren experimenteren met eetgedrag als onderdeel van hun ontwikkeling, maar zijn ook gevoelig voor sociale invloeden en onderlinge vergelijking. Daarom is doordachte en zorgzame begeleiding tijdens eetmomenten in leefgroepen essentieel. Met deze fiche […]
Body Buddy: supporter mee voor lichaamstevredenheid bij jongeren
apr 2025 – Body Buddy: supporter mee voor lichaamstevredenheid bij jongeren Eetexpert bestaat 25 jaar, en dat willen we vieren! Dit feestjaar staat helemaal in het teken van lichaamstevredenheid. We trappen af met een speciale Valentijnsactie. Liefde geef je niet alleen aan anderen, maar ook aan jezelf. Met Body Buddy, ons nieuwe project, willen we graag over Vlaanderen een netwerk […]