Dit stappenplan wil ondersteuning bieden aan de gespecialiseerde eerstelijnspsycholoog bij de herkenning en behandeling van mensen met signalen van een eetstoornis. Meer concreet: anorexia nervosa, boulimia nervosa, eetbuistoornis of een variant daarvan.
Zoals hierboven reeds aangegeven zijn eetstoornissen het uiterste van een continuüm, maar kunnen eetstoornissen ook variëren van milde tot zeer ernstige verschijningsvormen. Daarom verloopt het zorgaanbod bij eet- en gewichtsproblemen volgens het model van ‘stepped care’: het zorgaanbod wordt afgestemd op de ernst van de problematiek. Zo wordt de intensiteit van het zorgaanbod verhoogd wanneer de problematiek ernstiger is, maar wordt er ook niet méér hulp aangeboden dan nodig. Voor duurzame resultaten is continuïteit van zorg noodzakelijk. De aanpak van de problemen gebeurt op lange termijn, en de cliënt wordt van opvolging voorzien. Een overzicht van het stepped care zorgpad bij eet- en gewichtsproblemen is weergegeven in onderstaande figuur.
De Basis eerste lijn psycholoog (B-ELP verder afgekort) richt zich op groeiversterkende thema’s bij kinderen, jongeren en volwassenen die haperen in de ontwikkeling van hun eetgedrag of reeds milde eetproblemen vertonen. Groeiversterkend werkt de B-ELP vooral op leefstijlthema’s of de A.L.L.E.S thema’s: Afwisselend eten, Leuk Bewegen, Lief zijn voor jezelf, Emotieregulatie en Slaap. Hiervoor verwijzen we graag naar het draaiboek voor de B-ELP en de ALLES fiche. Uitgediept kan je ook over elk thema van de ALLES-fiche meer informatie vinden op de volgende fiches: afwisselend eten, leuk bewegen, lief zijn voor jezelf, Emoties hanteren, slaap.
De Gespecialiseerde eerste lijn psycholoog (G-ELP verder afgekort) kan zich richten op cliënten (kinderen, adolescenten en volwassenen) met een eetstoornis. Met dit draaiboek bieden we de G-ELP medewerkers handvaten in de aanpak bij deze problematiek. Op dit ogenblik gebeurt de aanpak van eetstoornissen in de ambulante praktijk vaak individueel. De aanvullende inspiratiegids voor groepsbehandeling bij adolescenten met een eetprobleem/eetstoornis (mei 2023) wil de G-ELP ondersteunen die ook groepsgericht wil werken. Dit wordt verderop in dit draaiboek ook kort besproken (zie behandeling).
Ambulante zorg is bij eetproblemen en eetstoornissen de standaard behandeling: er wordt bij voorkeur gekozen voor de minst ingrijpende vorm van hulp voor cliënt, zo dicht mogelijk bij het gewone leef-, leer- of werkmilieu (Athey, 2003; WHO, 2009). Alleen wanneer de fysische, psychologische of sociale gezondheid in gevaar is en als ambulante hulp niet voldoende ingrijpt, wordt gekozen voor opschaling via residentiele zorg, al of niet met opname (3e lijn).
Om een inschatting te maken wanneer bij eetstoornissen een psychiatrische en/of medische opnamefase aangewezen is, worden volgende aspecten mee in rekening gebracht (risicotaxatie):
De beoordeling gebeurt op basis van de evolutie en combinatie van de verschillende factoren. Een arts dient betrokken te zijn voor de opvolging van de medische indicatoren, zoals hartslag, lichaamstemperatuur, bloeddruk, kalium, natrium,… Bij jongeren in volle groei met sterk ondergewicht wordt gesuggereerd om een kinderarts te betrekken.
Daarnaast is het ook belangrijk om het algemeen psychosociaal functioneren te beoordelen. Indien dit zo ernstig verstoord is dat de ontwikkeling van de cliënt helemaal stagneert, is dat een indicatie voor opname, ook los van fysieke risico’s. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een 16-jarige die reeds een significante periode niet meer naar school gaat, geen hobby’s heeft, geen sociale contacten heeft en met een depressief beeld thuis zit.
Bij een BMI van minder dan 13 of bij een gewichtsverlies van meer dan 1 kg/week of meer dan 30% gewichtsverlies op 6 maanden tijd of ernstige medische complicaties is een urgente medische opname aangewezen, met input vanuit psychiatrie, tot medische stabiliteit hersteld is (Athey, 2003; Royal College of Psychiatrists and Royal College of Physiscians, 2010; National Institute for Clinical Excellence, 2004).
Bij overgewicht en obesitas staat ook een inschatting van het algemeen gezondheidsrisico voorop. Hierbij kan het Edmonton Obesity Staging System (EOSS) gebruikt worden. Dit is een recent en belangrijk klinisch hulpmiddel bij de inschatting van de ernst bij overgewicht en obesitas. Hierbij kan je ook extra informatie op de website lezen en een EOSS- samenvattingsfiche vinden.
