Voor alle ouders die ontdekken dat hun kind een eetstoornis heeft, maakten we bij Eetexpert een online toolbox eetstoornissen voor ouders. Een veilige haven met betrouwbare en up-to-date informatie.
Een eetstoornis heeft gevolgen op het lichamelijk, psychologisch en sociaal functioneren.
Symptomen zoals ondergewicht bij anorexia, en/of braken bij zowel de anorexia als boulimie kunnen leiden tot een hele reeks lichamelijke veranderingen, waaronder zelfs levensbedreigende risico’s. Daarom is een goede medische opvolging door een huisarts of pediater erg belangrijk.
Strikt diëten en/of eetbuien zorgen voor een verstoring van het eetgedrag en het eetpatroon. Er is geen natuurlijk honger- of verzadigingsgevoel meer. Vooral emoties en gedachten bepalen het eetgedrag. De gezonde behoeften van het lichaam komen steeds meer op de achtergrond.
In de serie korte informatieve filmpjes ‘Lichamelijke aspecten bij een eetstoornis’ geeft huisarts Dr. Maura Sisk uitleg bij een aantal lichamelijke aspecten bij eetstoornissen.
Afhankelijk van de symptomen kan er ondergewicht of overgewicht optreden. Zowel een extreem laag gewicht als een extreem hoog gewicht brengt lichamelijke risico’s met zich mee. Maar jongeren met een normaal gewicht vormen de groep met het meeste risico omdat deze vaak niet of lang onopgemerkt blijven: De manier waarop de jongere compenseert (braken, laxeren, extreem sporten…) veroorzaakt ongemerkt belangrijke lichamelijke symptomen en risico’s.
Een restrictief eetpatroon en ondergewicht kunnen leiden tot lichamelijke klachten: uitblijven van de menstruatie, vermoeidheid, verminderde energie, verminderd lichamelijk uithoudingsvermogen, toename van motorische onrust: ‘angstige energie’. De jongeren voelen zich constant opgejaagd en geagiteerd, en kunnen niet blijven stilzitten. Er kan sprake zijn van hartkloppingen, vertraagd hartritme (bradycardie), slaapstoornissen (moeilijk inslapen en doorslapen), obstipatie, holle ogen, haaruitval, donsbeharing, gedaalde lichaamstemperatuur, constant koud hebben, hoofdpijn, buikpijn, bloedarmoede, tekort aan witte bloedcellen, verhoogd cholesterolgehalte, gestoorde levertesten, een lage bloedsuikerspiegel en/of verstoorde hormonenspiegels.
Bij braken kunnen ook volgende klachten optreden: spierpijn en krampen (tekort aan kalium), pijn achter het borstbeen (slokdarm), gezwollen speekselklieren (‘hamsterkaakjes’), hartritmestoornissen en hartkloppingen, handen en voeten kunnen opgezwollen zijn (oedeem), heesheid en keelpijn, tanderosie en tandcariës ontstaan door het uitgebraakte maagzuur.
Naast heel wat medische complicaties, kunnen er ook heel wat psychologische problemen optreden ten gevolge van een eetstoornis.
Vermagering maar ook andere biologische veranderingen zorgen ervoor dat de jongere minder gaat ‘voelen’. De belevingswereld wordt kleiner en het cijfer op weegschaal wordt bepalend voor hun stemming. Veel jongeren met een eetstoornis zijn gaandeweg niet meer in staat om positieve gevoelens (bv. blijheid, verliefdheid) te beleven en hun gevoelsleven wordt steeds armer en eentoniger. Vaak worden ze depressief en voelen ze zich intens eenzaam en alleen op de wereld. Op andere momenten kunnen ze zich heel onrustig en angstig voelen. Een aantal jongeren krijgt zelfs suïcidale neigingen en ontwikkelt donkere gedachten.
Een eetstoornis heeft invloed op de manier waarop de jongere met anderen omgaat. Ook in de interactie met betekenisvolle anderen zullen er veranderingen optreden als gevolg van de eetstoornis.
Veel jongeren met een eetstoornis gaan zich gaandeweg afzonderen van gezinsleden en van vrienden. Ze isoleren zich en worden moeilijker bereikbaar. Een gesprek verloopt stroever en wordt na verloop van tijd zelfs onmogelijk. De jongere gaat minder flexibel reageren: controlerend, gespannen of geprikkeld. Maar ook omgekeerd lokken eetstoornissymptomen ook allerlei reacties uit bij anderen: vrienden, in de klas en ook in het gezin. De jongere gaat zich steeds meer alleen voelen en onbegrepen en zal zich steeds meer afzonderen. Ook defensieve reacties naar vrienden en familie komen vaak voor wanneer ze goedbedoelde commentaar geven over de veranderingen die ze zien.
In het gezin kan de jongere zich gaandeweg dominant en eisend gaan opstellen. De eetstoornis gaat geleidelijk aan het hele gezinsleven beheersen. De eetstoornis bepaalt wat er gegeten wordt en wanneer er gegeten wordt. De kans bestaat dat de jongere gaat liegen over haar eetgedrag en dat de jongere als manipulatief, dominant en egoïstisch ervaren wordt. Sommige jongeren ontwikkelen bijkomende dwanghandelingen en – rituelen, niet alleen wat hun eetgedrag betreft maar ook op andere domeinen. De spanning in het gezin – zeker bij de maaltijden – is vaak om te snijden en niet zelden wordt er geroepen en getierd. Het gezin voelt zich steeds meer machteloos.
Door de ondervoeding en het ondergewicht treden er veranderingen op in de hersenen, neurotransmitters werken niet goed meer en er komen veranderingen in het hersenvolume. Dit leidt tot een (nog grotere) rigiditeit in het denken, focus op details (vb. kcal of bepaalde lichaamsdelen), vertekend lichaamsbeeld, prikkelbaarheid, … die de eetstoornis vervolgens mee in stand houden.
Het extreem belang hechten aan het bereiken van hoge doelstellingen, ondanks negatieve gevolgen remt jongeren in hun groei. Deze jongeren kampen met faalangst en een zelfkritische houding. Zij vinden vaak een houvast in het over-controleren van eetgedrag en het obsessief lijnen.
Bij sommige jongeren hangt een negatief zelfbeeld niet enkel samen met het falen in gewichtscontrole, maar overheerst het op alle domeinen. Dit maakt deel uit van de persoonlijkheid. Ze zien falen als een reflectie van zichzelf: als dit faalt, ben ik een gefaald persoon.
Eén van de mechanismen die eetstoornissen onderhoudt is een gebrekkige emotieregulatie. De emotie lijkt zo heftig, dat de jongere ervan overtuigd is dat hij of zij er niet mee kan omgaan. Ze proberen de emotie te neutraliseren of zich ervan af te leiden. Het kan hier gaan om restrictief en selectief eten, eetbuien, purgeergedrag, of intensief bewegen, maar ook om zelfverwonding of middelenmisbruik. Een eetstoornis is vaak een manier om met allerlei gevoelens of emoties om te gaan (vermijden, verdoven, afleiden, leegte vullen).
Relationele problemen kunnen controlegedrag en eetbuien uitlokken en het zelfbeeld ondermijnen. Denk aan gezinsspanningen, opgroeien in een omgeving die veel druk legt op slankheidsidealen, of zich sociaal niet aanvaard voelen. De eetstoornis kan dan een vorm van controle en houvast zijn. De eetstoornis biedt veiligheid.
