Nieuws
Nieuwe richtlijnen rond overgewicht en obesitas
In december 2024 verscheen in België de herziene richtlijn “Multimodale aanpak van obesitas bij volwassenen in de eerstelijnszorg”, in opdracht van de Werkgroep Ontwikkeling Richtlijnen Eerste Lijn (WOREL vzw).
In 2025 verschenen twee interessante (updates van) internationalee richtlijnen rond overgewicht en obesitas. In januari verscheen een nieuwe NICE richtlijn (Verenigd Koninkrijk) die heel wat eerdere (klinische) richtlijnen van NICE vervangt, zowel voor kinderen en jongeren als voor volwassenen. Daarnaast publiceerde Obesity Canada in april een richtlijn voor de klinische praktijk rond obesitas bij kinderen en jongeren. We zetten de highlights van deze richtlijnen voor je op een rij.
Multimodale aanpak van obesitas bij volwassenen in de eerste lijn
De Werkgroep Ontwikkeling Richtlijnen Eerste Lijn (WOREL) publiceerde in 2024 een multidisciplinaire richtlijn voor de behandeling van obesitas zonder co-morbiditeiten bij volwassenen. De richtlijn is een herziening van de monodisciplinaire richtlijn ‘Overgewicht en obesitas bij volwassenen in de huisartsenpraktijk’ van Domus Medica uit 2006.
De richtlijn omvat GPP ‘s (good practice points) en aanbevelingen voor het opstellen van een behandelplan op maat en voor interventies (niet-medicamenteuze en medicamenteuze) in de aanpak van obesitas bij volwassenen in de eerste lijn.
De richtlijn wil Belgische zorgverleners in de eerste lijn een instrument bieden om:
- de kwaliteit van de zorg voor volwassenen met obesitas te verbeteren, rekening
houdend met:- de individuele noden van elke patiënt;
- de context van elke patiënt.
- de samenwerking met de tweede lijn in de opvolging van patiënten met obesitas
te bevorderen; - volgende uitkomsten voor de patiënt te verbeteren:
- globale gezondheid;
- kwaliteit van leven.
De richtlijn is gericht op alle zorgverleners in de eerste lijn die volwassen patiënten met obesitas behandelen en/of opvolgen:
- Huisartsen
- Diëtisten
- Psychologen
- Verpleegkundigen
- Kinesitherapeuten
- Ergotherapeuten
- Apothekers
In het kader van de samenwerking tussen de verschillende lijnen is deze richtlijn ook relevant voor zorgverleners uit de tweede of derde lijn.
Nuttige links
- De volledige richtlijn van WOREL vind je hier.
- Meer informatie rond rond de zorgorganisatie bij eet- en gewichtsproblemen in België vind je hier.
Voor u gelezen: Canadese richtlijn rond aanpak van obesitas bij kinderen en jongeren
In april werd vanuit “Obesity Canada” (de Canadese obesitasorganisatie) een nieuwe “clinical practice guideline” gepubliceerd rond de behandeling van kinderen met obesitas. De richtlijn richt zich op kinderen en jongeren tot 18 jaar, en focust exclusief op de behandeling van obesitas zónder comorbiditeiten, en doet geen uitspraken over de aanpak van overgewicht.
Terminologie
De richtlijn bevat tien aanbevelingen en negen ‘good practice statements’ rond de aanpak van obesitas bij kinderen.
Aanbevelingen worden geformuleerd op basis van een systematische evaluatie van het beschikbare wetenschappelijke bewijs. Dit wil zeggen dat men alle studies binnen een vooraf bepaalde tijdsperiode samenbrengt, om een goede schatting te krijgen wat het effect is van de onderzochte toepassing voor de kinderen met obesitas. Een dergelijke analyse bevat typisch ook een evaluatie van de sterkte van het bewijs.
Bij het opstellen van deze richtlijn en het beoordelen van studies lag de focus op het effect op (in deze volgorde): (1) levenskwaliteit, depressieve- en angstklachten, (2) BMI en (3) metabole gezondheidsparameters.
Op basis van deze analyse wordt vervolgens een aanbeveling geformuleerd, die onder andere afgestemd wordt op de sterkte van de evidentie. In de Canadese richtlijn zien we bijvoorbeeld twee soorten aanbevelingen:
- Sterke aanbeveling voor of tegen een bepaalde interventie: Dit wil zeggen dat de aanbeveling voor de meeste mensen geschikt is en dus door clinici en beleid geïmplementeerd kan worden.
- Voorwaardelijke aanbeveling voor of tegen een bepaalde interventie: de aanbeveling kan interessant zijn voor een aantal mensen maar voor een aantal ook niet. Zorgverleners moeten erkennen dat een verschillende aanpak voor verschillende patiënten nodig is en ondersteunen patiënten bij het nemen van een beslissing die aansluit bij hun waarden en voorkeuren. Beleidsimplementatie vraagt bijkomende analyse en discussie waarbij verschillende stakeholders betrokken worden.
Good practice statements zijn adviezen die vooral ondersteund worden door indirecte wetenschappelijke evidentie en waarvan klinische of praktische ervaring toont dat ze binnen de behandeling meer voordelen dan nadelen hebben. Deze adviezen geven handvaten weer die moeilijker zijn om systematisch en formeel te evalueren zoals dit bij aanbevelingen wel kan worden gedaan.
Aanbevelingen
Binnen de richtlijn zijn er aanbevelingen over gedrags-, farmacologische en chirurgische interventies. De aanbevelingen over farmacologische interventies zijn uitsluitend bedoeld voor kinderen vanaf 12 jaar en aanbevelingen over chirurgische interventies zijn uitsluitend gericht op kinderen vanaf 13 jaar.
Voor de gedragsinterventies zien we een sterke aanbeveling voor het inzetten van multimodale interventies met minstens 2 componenten uit volgende lijstje: beweging, nutritionele interventie, een psychologische interventie en een technologische interventie (bv. websites, smartphone-apps of “wearables” zoals stappentellers of “activity trackers” die ontworpen zijn om gezond gedrag te monitoren en te verbeteren). Er zijn voorwaardelijke aanbevelingen voor het inzetten bewegings-, nutritionele en psychologische interventies als alleenstaande interventie. De voorkeur gaat dus naar een multimodale interventie voor de algemene patiëntengroep. De sterke aanbeveling over technologische interventies geeft geen richting: de aanbeveling is voor noch tegen het gebruikt van technologische interventies.
Voor de farmacologische interventies zien we voor kinderen vanaf 12 jaar voorwaardelijke aanbevelingen voor GLP-1-receptoragonisten en biguaniden (GLP-1-recepteragonisten en biguaniden zijn medicijnen die gebruikt worden om de bloedsuikerspiegel te verlagen, vooral bij diabetes type 2) telkens in combinatie met gedrags- en psychologische interventies. Er is een sterke aanbeveling tegen het gebruik van lipaseremmers (dit is een groep medicijnen die de absorptie van vet uit de darmen vermindert).
Voor de chirurgische interventies zien we voor kinderen vanaf 13 jaar voorwaardelijke aanbevelingen voor laparoscopische sleeve gastrectomie (kijkoperatie waarbij een stuk van de maag wordt weggenomen) en Roux-en-Y gastric bypass (een chirurgische ingreep waarbij de maag kleiner wordt gemaakt én het spijsverteringskanaal gedeeltelijk wordt omgeleid), telkens in combinatie met gedrags- en psychologische interventies, en waarbij kandidaten gescreend worden door een gespecialiseerd multidisciplinair team.
Good practice statements
De ‘good practice statements’ in de richtlijn (zie tabel) leggen o.a. de nadruk op het belang van niet-stigmatiserend communiceren, het belang van een uitgebreide gezondheidsbeoordeling (via de 4 M’s: Metabolisch, Mechanisch, Mentaal, Milieu), erkenning van obesitas als een complexe chronische ziekte, en het belang van een positieve relatie met kinderen en hun families.
| Good Practice statements |
| Zorgverleners moeten persoonsgerichte taal gebruiken en negatieve, stigmatiserende taal vermijden. |
| Zorgverleners moeten erkennen dat obesitas een complexe, chronische en terugkerende aandoening is, waarbij het opbouwen van een positieve relatie met kinderen en hun families belangrijk is om langdurige ondersteuning te bieden bij het omgaan met obesitas. |
| Zorgverleners in Canada dienen de fysieke groei en ontwikkeling van kinderen te beoordelen met behulp van de groeicurves van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor Canada en geslacht- en leeftijdsspecifieke gegevens van de body mass index (BMI). |
| Zorgverleners moeten rekening houden met de sociale determinanten van gezondheid en hoe deze de gezamenlijke besluitvorming, aanbevelingen voor interventies en toegang tot gezondheidszorgmiddelen kunnen beïnvloeden. |
| Zorgverleners moeten een uitgebreide gezondheidsbeoordeling uitvoeren bij kinderen met obesitas, gebruikmakend van een raamwerk zoals de 4Ms voor obesitasbeoordeling (Metabool, Mechanisch, Mentale gezondheid, sociaal Milieu) om de gevolgen van obesitas en mogelijke barrières voor behandeling te identificeren. |
| Zorgverleners moeten een niet-beoordelende, niet-stigmatiserende benadering hanteren die kinderen en families aanmoedigt deel te nemen aan obesitasbehandelingen, inclusief gesprekken over hun verwachtingen voor verbetering van de gezondheid. |
| Zorgverleners moeten hulpmiddelen gebruiken zoals de 5A’s voor pediatrisch obesitasmanagement (Ask, Assess, Advise, Agree, Assist) om kinderen met obesitas en hun families op een respectvolle en participatieve manier te screenen en te begeleiden. |
| Zorgverleners moeten kinderen en families interventieopties aanbieden voor obesitasmanagement op basis van bewijs, haalbaarheid en beschikbaarheid. |
| Zorgverleners dienen idealiter diensten voor pediatrisch obesitasmanagement aan te bieden binnen een multidisciplinair team, waar mogelijk. |
België
In België is er momenteel een nieuwe richtlijn voor behandeling van kinderen met obesitas in ontwikkeling. De concrete ontwikkeling wordt opgenomen door WOREL, Eetexpert is als kenniscentrum betrokken binnen de ‘extended guideline development group’ om inhoudelijke advies te geven.
Nuttige links
- De volledige richtlijn van Obesity Canada vind je hier.
- Meer informatie rond rond de zorgorganisatie bij eet- en gewichtsproblemen in België vind je hier.
NICE richtlijn rond de aanpak van overgewicht en obesitas
De nieuwe NICE richtlijn (NG246) gaat over de preventie en behandeling van overgewicht en obesitas bij kinderen, jongeren en volwassenen. Hij bundelt en actualiseert alle eerdere NICE-richtlijnen over overgewicht en obesitas, en vervangt dus volgende richtlijnen:
- Preventing excess weight gain (NG7, March 2015).
- Obesity: identification, assessment and management (CG189, November 2014)
- Weight management: lifestyle services for overweight or obese adults (PH53, May 2014)
- Weight management: lifestyle services for overweight or obese children and young people (PH47, October 2013)
- BMI: preventing ill health and premature death in Black, Asian and other minority ethnic groups (PH46, July 2013)
- Obesity: working with local communities (PH42, November 2012)
- Obesity prevention (CG43, December 2006)
Deze richtlijn bevat nieuwe en bijgewerkte aanbevelingen over:
- algemene zorgprincipes
- preventie op scholen en kinderdagverblijven
- (vroeg)detectie, diagnostiek en verwijzing
- specifiek advies voor mensen met een etnische minderheidsachtergrond
- gedragsmatige interventies bij overgewicht en obesitas
- voedingsadvies
- bewustzijnsverhoging bij beleidsactoren
- planning en financiering van diensten en interventies voor kinderen, jongeren en volwassenen
- multidisciplinaire teams voor kinderen.
Deze aanbevelingen vormen een aanvulling op de bestaande aanbevelingen over:
- informatie en ondersteuning om mensen te helpen een gezonder gewicht te behouden
- lokale of regionale strategische partnerschappen ter voorkoming van overgewicht en obesitas
- lichaamsbeweging
- geneesmiddelen voor overgewicht en obesitas
- chirurgische ingrepen
- monitoring en evaluatie van diensten en interventies.
De nieuwe richtlijn bevat informatie die relevant is voor preventiewerkers (in diverse settings) en hulpverleners, beleidsactoren, en het algemene publiek.
Daarnaast is er een aparte richtlijn rond gewichtsmanagement tijdens de zwangerschap en voeding tijdens de eerste levensjaren (NG247).
Nuttige links
- De volledige richtlijn van NICE rond preventie en behandeling van overgewicht en obesitas bij kinderen, jongeren en volwassenen vind je hier.
- De volledige richtlijn rond gewichtsmanagement tijdens de zwangerschap en voeding tijdens de eerste levensjaren vind je hier.
Meer lezen
- Infopagina rond overgewicht en obesitas (inclusief info rond richtlijnen)
- Richtlijnen en rapporten rond obesitas en rond eetstoornissen
Materialen
Stappenplan overgewicht kinderen en jongeren – Huisarts
Stappenplan overgewicht en obesitas bij kinderen en jongeren – huisarts
Stappenplan
– 7.6 MB
Flowchart overgewicht en obesitas kinderen en jongeren – huisarts en kinderarts
Flowchart rond overgewicht en obesitas bij kinderen en jongeren, voor huisarts en kinderarts.
Flowchart
– 641 KB
Stappenplan overgewicht kinderen – Diëtist
De diëtist kan als hulpverlener nauw betrokken zijn bij de behandeling van kinderen en adolescenten met overgewicht en obesitas.
Stappenplan
– 3.8 MB
Flowchart – Begeleiding van kinderen met overgewicht – Diëtist
Flowchart begeleiding van kinderen met overgewicht voor de diëtist.
Flowchart
– 184 KB
Infofiche – Wegwijs in de zorg voor obesitas bij kinderen – huisarts en kinderarts
Als huisarts wegwijs in het zorgtraject obesitas
Infofiche
– 220 KB
Infofiche – Wegwijs in de zorg voor kinderen met obesitas – ouders
Zorgtraject obesitas voor ouders
Infofiche
– 92 KB
Stappenplan eetproblemen – Eerstelijnspsycholoog (ELP)
Eet- en gewichtsproblemen voor de eerstelijnspsycholoog (ELP)
Stappenplan
– 990 KB
Datum laatste aanpassing: 18 juni 2025
Nieuws
Onze nieuwste materialen op een rijtje
jun 2025 – Onze nieuwste materialen op een rijtje Hier vind je een overzicht van onze meest recente stappenplannen, flowcharts, infofiches en meer. Je vindt het volledige overzicht op onze materialenpagina. Onze meest recente stappenplannen: Onze meest recente flowcharts: Onze meest recente infofiches: Onze meest recente ondersteuningsteksten:
Eetstoornissen en neurodiversiteit – ondersteuningstekst voor zorgverleners
jun 2025 – Eetstoornissen en neurodiversiteit – ondersteuningstekst voor zorgverleners Mensen die neurodivergent (ND) zijn (i.e., de informatieverwerking verloopt anders dan bij de meestemensen), lopen een groter risico op het ontwikkelen van eetstoornissen. Bovendien vertrekken de huidige behandelmodellen van eetstoornissen vanuit een neuro-normatief kader. In opdracht van de National Eating Disorders Collaboration (NEDC) werkte Eating Disorders Neurodiversity Australia […]
Diagnostiek bij ARFID – vormingsverslag
jun 2025 – Diagnostiek bij ARFID – vormingsverslag Selectief eten komt bij kinderen veelvuldig voor. Daarom is het van belang goed te onderscheiden wanneer de eetproblemen zodanig ernstig zijn dat er van een eetstoornis gesproken kan worden. Ook kan het leerproces rond eten beïnvloed worden door enorm veel factoren. Op 4 februari organiseerde Eetexpert een uitgebreide webinar rond diagnostiek bij ARFID, met volgende […]
Nieuws vanuit PO OSW
jun 2025 – Nieuws vanuit PO OSW 2025 Samen naar een nog gestroomlijnder preventieaanbod voor de setting onderwijs Samen met het netwerk van partnerorganisatie Ondersteuning Settinggericht Werken (PO OSW), zetten we met Eetexpert mee onze schouders onder een gestroomlijnd aanbod ‘preventieve gezondheidszorg’ naar verschillende settingen (lokale besturen, onderwijs, zorg en welzijn, werk, vrije tijd en gezin).Voor de setting Onderwijs […]
Nieuwe richtlijnen rond overgewicht en obesitas
jun 2025 – Nieuwe richtlijnen rond overgewicht en obesitas In december 2024 verscheen in België de herziene richtlijn “Multimodale aanpak van obesitas bij volwassenen in de eerstelijnszorg”, in opdracht van de Werkgroep Ontwikkeling Richtlijnen Eerste Lijn (WOREL vzw). In 2025 verschenen twee interessante (updates van) internationalee richtlijnen rond overgewicht en obesitas. In januari verscheen een nieuwe NICE richtlijn (Verenigd […]
De ALLES-groeithema’s bij jonge kinderen
jun 2025 – Vers van de pers: de ALLES-groeithema’s bij jonge kinderen Hoe kan je als eerstelijnshulpverlener of preventiewerker een gezond groeiproces ondersteunen bij jonge kinderen? Wel, in het acroniem A.L.L.E.S vind je alvast leefstijltips bij 5 erg belangrijke groeithema’s in de preventie van eet- en gewichtsproblemen: Ook bij jonge kinderen (zuigelingen, peuters en kleuters) zijn deze thema’s […]
Wegwijs in de zorg
jun 2025 – Wegwijs in de zorg rond overgewicht en eetstoornissen Ontdek onze vernieuwde webpagina en infofiches! De afgelopen jaren werd sterk in gezet op de uitbouw van de zorg voor eet- en gewichtsproblemen. We werkten een nieuwe webpagina uit om mensen wegwijs te maken in hoe de zorg voor eetproblemen, eetstoornissen en obesitas momenteel georganiseerd. Op deze […]
Infofiche rond eetcompetentie bij ADHD
jun 2025 – Infofiche rond eetcompetentie bij ADHD Competent eetgedrag gaat niet alleen over wát men eet, maar ook over hóe men eet en naar voeding kijkt. Vier eetvaardigheden ondersteunen dit: gestructureerd, genietend, gevarieerd en genoeg eten– zijn de 4 G’s van competent eetgedrag. Werken aan eetvaardigheden bij ADHD brengt eenaantal extra uitdagingen met zich mee. We bundelen […]