Nieuws
Systematische review rond behandelrichtlijnen bij kinderen en jongeren met obesitas
Voor u gelezen: systematische review rond behandelrichtlijnen bij kinderen en jongeren met obesitas
Inleiding
Op het ECOG congres in Gent gaf Grace O’Malley (Dublin, Ierland) in oktober 2024 een overzicht van richtlijnen voor de behandeling van kinderen en jongeren met obesitas, gebaseerd op een systematische review die haar team publiceerde in 2022. We brachten de belangrijkste bevindingen uit deze review voor jullie samen.
Het doel van deze review was:
- om de kwaliteit van internationale richtlijnen voor de behandeling van obesitas van kinderen en adolescenten te reviewen,
- een samenvatting te maken van de aanbevelingen voor de klinische praktijk van pediatrische diensten,
- om de ‘best practice’ in de aandacht te brengen,
- om aanbevelingen te maken hoe de richtlijnen nuttig kunnen zijn voor het optimaliseren van gezondheidsbeleid en het zorgaanbod, en voor geïnformeerde besluitvorming door de patiënt.
Bij de selectie van richtlijnen moeten we er wel rekening mee houden dat enkel Engelstalige richtlijnen werden geïncludeerd, en dat de richtlijnen afkomstig zijn uit landen met een hogere algemene levensstandaard.
Belangrijkste bevindingen
Op basis van hoge kwaliteitscriteria selecteerden de auteurs negen richtlijnen voor 0-18 jarigen met obesitas (zie deze tabel voor een overzicht). Deze werden vergeleken op vlak van overeenkomsten, verschillen en lacunes.
- Er bestaat consensus dat gezinsgerichte interventies, leefstijlinterventies en gedragsinterventies de hoekstenen zijn van de behandeling van obesitas bij jongeren, en dat de behandeling uit verschillende deelcomponenten bestaat. Aanbevelingen verschillen naar inhoud en de details van deze interventies.
- Er is overeenstemming dat voedingseducatie een vaste component is van de behandeling; meestal wordt voor de inhoud verwezen naar de lokale richtlijnen over gezonde voeding. Ook voor beweging zijn richtlijnen het eens dat dit deel uitmaakt van de interventie, maar gedetailleerde adviezen worden niet gegeven.
- Voor gedragsinterventies worden enkele strategieën vermeld oa. het stellen van concrete (gedrags)doelen, zelf-monitoring, probleemoplossingsvaardigheden, maar details rond vorm en ontwikkeling van deze toch wel complexe interventies ontbreken. Er zijn ook geen aanbevelingen voor een wetenschappelijk gesteund theoretisch model van gedragsverandering. Er was echter geen consensus over hoe de interventie best werd aangeboden, bv. hoeveel uren, in groep versus individueel, face-to-face of digitaal.
- Algemeen wordt aanbevolen dat de behandeling rekening houdt met de voorkeur, de waarden en noden van de families en dat een multidisciplinair team betrokken wordt.
- In aansluiting hiermee, stipuleren alle richtlijnen dat hulpverleners van het multidisciplinair team specifieke training dienen te krijgen of over relevante expertise moeten beschikken.
- Wat betreft doelstelling van de interventie wordt er algemeen gestreefd naar behoud/stabilisatie van het gewicht van het kind, eerder dan gewichtsdaling.
- Succes van de interventie wordt toch nog vooral gemeten aan de hand van gewicht en BMI, minder in termen van algemeen welbevinden of complicaties. Opvallend is ook dat slechts één richtlijn verwijst naar het belang van gedrag(sverandering) op gezinsniveau, eerder dan de focus op gewicht van het kind.
- Er zijn ook grote verschillen in welke informatie verzameld wordt bij de anamnese. Het valt op dat maar enkele richtlijnen de bevraging van eet- en sedentair gedrag, beweging en slaap adviseren. Naast de gekende fysieke parameters (bv. bloeddruk, lipiden), wordt ook aanbevolen om de levenskwaliteit en fysieke fitheid van het kind op te volgen.
- Hoewel sociale determinanten wel worden vermeld als potentiële hindernissen, zijn aanbevelingen om families hierbij te helpen zeer beperkt.
- Alle richtlijnen wijzen op de potentiële risico’s van de behandeling of de interventies bv. kans op stigmatisatie van het kind, gezinsconflicten in geval van ‘falen’, risico op eetstoornissen, …en vandaar het belang om het emotioneel welbevinden te meten.
- Enkele richtlijnen erkennen ook de belasting van dergelijke interventies op het gezin, en roepen op om rekening te houden met de impact en hindernissen die ze kunnen ervaren. Eén ervan kan economisch zijn. De financiële impact van de interventie kan een reden zijn om uit behandeling te stappen. In dit geval is een verwijzing naar sociale dienst aan te raden.
- De kwaliteit van de evidentie voor medicatie en bariatrische chirurgie was laag en er worden geen aanbevelingen gedaan voor kinderen en alleen in uitzonderlijke omstandigheden voor adolescenten.
Voor concretere handvatten is het interessant dat sommige richtlijnen specifieke aanbevelingen doen voor kinderen met intellectuele beperking, omgaan met stigma en gewichtsbias, de opleiding en ervaring van pediatrisch team, en training in meten van groei, en dat twee richtlijnen zich toespitsen op specifieke beroepsgroepen, namelijk diëtisten en psychologen.
De auteurs weerhouden volgende aanbevelingen voor verder onderzoek/richtlijnontwikkeling:
- Er is nood aan een consensus rond welke behandeluitkomsten standaard opgenomen moeten worden in de evaluatie van de behandeling; hierbij gaat het niet enkel om uitkomsten die belangrijk zijn voor hulpverleners, onderzoekers en beleid, maar ook over uitkomsten die belangrijk zijn voor het kind/de jongere en diens gezin;
- Consensus is nodig over de concrete invulling van de interventies, en voor een proces evaluatie.
- Meer duidelijkheid is nodig rond de ernstinschatting bij obesitas (bv. gebruik van EOSS-P) en waarbij behalve BMI ook lichamelijke gezondheid, fitheid, mentaal welbevinden en levenskwaliteit geëvalueerd worden.
Aandacht voor deze zaken zal helpen om voor elk kind of jongere met obesitas de meest gepaste zorg aan te bieden.
Besluit
Hoewel richtlijnen het eens zijn rond het belang van een multidisciplinaire behandeling, het belang van gewichtsstabilisatie, en waakzaamheid voor mogelijk risico’s van een obesitasbehandeling, is een bredere kijk op leefstijl en psychosociale gezondheid (met o.a. ook mentaal welbevinden, lichaamstevredenheid en slaap) nog niet ingevoerd in de ernstinschatting van obesitas en in de evaluatie van de behandeling. Ook concrete handvatten om de multidisciplinaire behandeling uit te werken, blijven beperkt.
De materialen van Eetexpert proberen hieraan tegemoet te komen.
Bron
Tully L, Arthurs N, Wyse C, Browne S, Case L, McCrea L, O’Connell JM, O’Gorman CS, Smith SM, Walsh A, Ward F, O’Malley G. Guidelines for treating child and adolescent obesity: A systematic review. Front Nutr. 2022 Oct 12;9:902865. doi: 10.3389/fnut.2022.902865. PMID: 36313105; PMCID: PMC9597370.
Klik hier om het volledige artikel te lezen.
Materialen
Stappenplan overgewicht kinderen en jongeren – Huisarts
Stappenplan overgewicht en obesitas bij kinderen en jongeren – huisarts
Stappenplan
– 7.7 MB
Stappenplan overgewicht kinderen – Diëtist
De diëtist kan als hulpverlener nauw betrokken zijn bij de behandeling van kinderen en adolescenten met overgewicht en obesitas.
Stappenplan
– 3.8 MB
Stappenplan eetproblemen – Eerstelijnspsycholoog (ELP)
Eet- en gewichtsproblemen voor de eerstelijnspsycholoog (ELP)
Stappenplan
– 990 KB
Flowchart overgewicht behandeling – huisarts
Flowchart rond de behandeling van overgewicht en obesitas bij volwassenen.
Flowchart
– 376 KB
Flowchart – Begeleiding van kinderen met overgewicht – Diëtist
Flowchart begeleiding van kinderen met overgewicht voor de diëtist.
Flowchart
– 184 KB
Infofiche – Wegwijs in de zorg voor obesitas bij kinderen – huisarts en kinderarts
Als huisarts wegwijs in het zorgtraject obesitas
Infofiche
– 220 KB
Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject obesitas kinderen – Alle zorgverleners
Als zorgverlener wegwijs in het zorgtraject obesitas bij kinderen.
Infofiche
– 121 KB
Datum laatste aanpassing: 4 augustus 2025
Nieuws
Zorgtraject obesitas voor kinderen bestaat 2 jaar
dec 2025 – Zorgtraject obesitas voor kinderen bestaat 2 jaar Vandaag viert het zorgtraject obesitas voor kinderen zijn tweejarige bestaan. Bij deze willen we de PMOC’s (Pediatrische Multidisciplinaire Obesitascentra) en betrokken ambulante zorgverleners van harte feliciteren en ook uitdrukkelijk bedanken voor jullie inzet in de zorg voor obesitas bij kinderen. Jullie maken wel degelijk verschil! Informatiepakket uit voor […]
Eetvaardigheden en eetstoornisseen bij diabetes
nov 2025 – Eetvaardigheden en eetstoornisseen bij diabetes Vorige week stond Wereld Diabetes Dag opnieuw stil bij de impact van diabetes op het dagelijks leven. Het doel van een diabetesbehandeling is om zo stabiel mogelijke glucosewaarden te bereiken en te behouden. Voeding, beweging en medicatie spelen daarbij een belangrijke rol. Maar diabeteszorg gaat veel verder dan medische opvolging. […]
Eindrapport studie Jongeren en Gezondheid 2021-2024 (HBSC Vlaanderen)
okt 2025 – Eindrapport studie Jongeren en Gezondheid 2021-2024 (HBSC Vlaanderen) Het eindrapport van de studie Jongeren en Gezondheid 2021-2024 (HBSC Vlaanderen) werd afgelopen zomer gepubliceerd. In deze grootschalige studie werd de gezondheid, het gezondheidsgedrag en de sociale omgeving van meer dan 20.000 jongeren in Vlaanderen in kaart gebracht. Bijzondere aandacht ging uit naar hun mentaal, sociaal en […]
Voor u gelezen: Mental Health Impacts of Self‐Help Interventions for the Treatment and Prevention of Eating Disorders. A Meta‐Analysis.
okt 2025 – Voor u gelezen: Mental Health Impacts of Self‐Help Interventions for the Treatment and Prevention of Eating Disorders. A Meta‐Analysis. Wat is het effect van zelfhulpinterventies op mentaal welbevinden van mensen met een risico op of met (symptomen van) een eetstoornis: een meta-analyse van gerandomiseerde trials Inleiding Ondanks de ontwikkelingen in de interventies zowel voor de preventie […]
Zorgtoeslag bij kinderen met een eetstoornis of obesitas
okt 2025 – Zorgtoeslag bij kinderen met een eetstoornis of obesitas Als een kind langdurig kampt met een eetstoornis of obesitas en daardoor een specifieke ondersteuningsbehoefte heeft, komt het mogelijk in aanmerking voor de zorgtoeslag. In Vlaanderen voorziet de overheid verschillende vormen van ondersteuning voor kinderen die door een beperking, aandoening of handicap extra zorg nodig hebben in het […]
Kennisdag 2025: herbeleef de highlights!
okt 2025 – Kennisdag 2025: herbeleef de highlights! Eetexpert bestaat 25 jaar en dat hebben we gevierd op onze kennisdag. Dit feestjaar stond volledig in het teken van lichaamstevredenheid bij jongeren. Verslagen Lees hier de samenvatting van de verschillende lezingen. Kon je er niet bij zijn? Bekijk de opname Bekijk de opname van de kennisdag 2025 lichaamstevredenheid op […]
Ontdek de EDUbox Gelukkig groeien
sep 2025 – EDUbox Gelukkig groeien EDUbox Gelukkig groeien gebruikt de overgang naar het secundaironderwijs als kapstok om het groeiproces te verkennen. De EDUbox Gelukkig groeien: Een boost voor je lijf en brein is een gloednieuw, interactief lespakket dat jongeren inzicht geeft in alle aspecten van hun eigen groeiproces. Via tekst, video’s, opdrachten en een interactieve tool ontdekken […]
Kennisdag 2025
sep 2025 – Welkom op deze feestelijke editie van de kennisdag Wat betekent 25 jaar Eetexpert voor jou? We zijn benieuwd naar jouw ervaring en blik op de toekomst. Mail ons jouw antwoorden op deze twee vragen: Antwoord anoniem via dit formulier of mail naar secretariaat@eetexpert.be Vier mee en win een verrassingspakket Tijdens onze studiedag organiseren we een […]