Stappenplan overgewicht en obesitas bij volwassenen – diëtist

Uitdagingen

Paradigmashift 

In dit draaiboek wordt gepleit voor een aanpak op maat van de patiënt, waarbij er een paradigmashift optreedt met een sterke verschuiving van een focus op gewicht naar een focus op gezondheid. Een eerste belangrijke uitdaging voor de praktijk is echter om de patiënt mee te nemen in deze verschuiving aangezien de patiënt in kwestie vaak wél gewichtsverlies verwacht. Ook in de media en de maatschappij wordt de nadruk nog sterk op het gewicht gelegd. Het is dan ook belangrijk dat de verschillende hulpverleners dezelfde boodschappen hierrond geven. Daartoe zou ook het gebruik van folders en reclame voor “diëten” zorgzaam moeten gebeuren, aangezien deze vaak boodschappen bevatten die in strijd zijn met deze paradigmashift en kunnen bijdragen tot een ongewenste preoccupatie met voeding, gewicht en lichaamsvormen. Onvoldoende doordachte anti-obesitasboodschappen kunnen een negatief lichaamsbeeld en ongezonde diëten aanwakkeren en daardoor het risico op eetstoornissen doen toenemen. Boodschappen rond de preventie van eetstoornissen en obesitas moeten daarom geïntegreerd gegeven worden.

Enkele tips nog eens op een rijtje gezet:

• Boodschappen moeten gericht zijn op het bevorderen van de gezondheid en een gezonde levensstijl en niet op het veranderen van gewicht. Een focus op gewicht draagt bij aan een overwaardering van gewicht en lichaamsvormen en aan negatieve attitudes over dik zijn wat schadelijke gevolgen heeft voor het fysiek, sociaal en psychisch welzijn. Boodschappen met een focus op gedragsverandering (vb. eten van fruit en groenten, minder tv kijken) zijn te verkiezen boven het verwijzen naar gewicht of obesitas.
• Gebruik ontevredenheid met het lichaam niet als stimulans of drijfveer voor verandering.
• Communicatie moet opgebouwd zijn vanuit een holistisch perspectief, waar gelijke aandacht wordt gegeven aan sociale, emotionele en fysieke aspecten van gezondheid. Boodschappen mogen dus niet enkel de nadruk leggen op voldoende fysieke activiteit en gezonde voeding, maar ook op het bevorderen van zelfwaardering, tevredenheid met het lichaam en respect voor diversiteit in lichaamsmaten.
• Vermijd taal die impliciet of expliciet anti-vet boodschappen geeft, zoals ‘vet is slecht’ of ‘dikke mensen eten te veel’. Vermijd ook negatieve woorden zoals “do’s en don’ts”. Vermijd taal die gericht is op fysieke verschijning zoals “dun” en “dik”.
• Gebruik liever positieve boodschappen om de ontwikkeling van een positief lichaamsbeeld, realistische en gezonde fysieke doelen te bevorderen.
• Voorzichtigheid is aangewezen bij het belichten van de symptomen of effecten van eetstoornissen, aangezien het de prevalentie ervan kan doen toenemen.
• Gebruik beeldmateriaal met een diversiteit aan mensen die gepast zijn voor het doelpubliek. Bij diversiteit moet voldoende aandacht gaan naar het includeren van een bereik van lichaamsvormen, lichaamsmaten en etniciteiten.
• Gebruik foto’s die een positief en gezond lichaamsbeeld bevorderen. Gebruik geen digitale technologie om beelden van mensen aan te passen zodanig dat hun lichaamsvorm en kenmerken onrealistisch of onbereikbaar zijn door middel van gezond gedrag. Maak het doelpubliek ervan bewust in welke mate de beelden gemanipuleerd werden. Gebruik beelden van modellen die duidelijk een gezond gewicht hebben.

Terugbetalingssysteem

Een belangrijke hindernis voor de hulpverleners om multidisciplinair samen te werken is een gebrek aan tijd en een gebrek aan vergoeding voor het overleg. Ook voor de patiënt is er een financiële drempel. De kostprijs van dergelijke samenwerking in de eerste lijn is voor de individuele patiënt hoger dan gespecialiseerde  zorg in (poli)klinieken. Er is nood aan een vergoeding voor consultaties bij diëtist, psycholoog,… en een vergoeding voor multidisciplinair overleg en andere samenwerkingsvormen en de eerste- en tweedelijnszorg.

Hoewel aangedrongen wordt op een financiële oplossing voor deze knelpunten willen de draaiboeken alvast de samenwerking tussen de hulpverleners van de eerste lijn vergemakkelijken. Goede praktijken helpen het beleid te overtuigen om te investeren in zulke wetenschappelijk onderbouwde en kostenefficiënte praktijken. Bij nieuwe voorstellen rond terugbetaling is het belangrijk te faciliteren naar interventies in de eerstelijn binnen het nieuw paradigma: inschatting van het bredere gezondheidsrisico, met inzet van preventie, vroegdetectie, en laagdrempelige zorg in de thuisomgeving van de patiënt, en dit binnen een langdurig opvolgtraject.

Nieuwe evaluatiecriteria

Efficiënte en kwaliteitsvolle zorg is ook zorg die zichzelf kritisch opvolgt. Maar als gewicht als criterium niet geschikt blijkt om ernst en herstel te meten, is het zoeken naar andere snelle parameters om vooruitgang in kaart te brengen. Voorstellen hiertoe zijn de gezonde leefstijl en welbevinden en de afwezigheid van alarmsignalen zoals gewichtstoename, bijkomende medische risicofactoren en een negatieve beleving (analoog aan het stroomschema voor de huisarts).