Systematische review rond behandelrichtlijnen bij kinderen en jongeren met obesitas

Voor u gelezen: systematische review rond behandelrichtlijnen bij kinderen en jongeren met obesitas

Inleiding

Op het ECOG congres in Gent gaf Grace O’Malley (Dublin, Ierland) in oktober 2024 een overzicht van richtlijnen voor de behandeling van kinderen en jongeren met obesitas, gebaseerd op een systematische review die haar team publiceerde in 2022. We brachten de belangrijkste bevindingen uit deze review voor jullie samen.

Het doel van deze review was:

om de kwaliteit van internationale richtlijnen voor de behandeling van obesitas van kinderen en adolescenten te reviewen,
een samenvatting te maken van de aanbevelingen voor de klinische praktijk van pediatrische diensten,
om de ‘best practice’ in de aandacht te brengen,
om aanbevelingen te maken hoe de richtlijnen nuttig kunnen zijn voor het optimaliseren van gezondheidsbeleid en het zorgaanbod, en voor geïnformeerde besluitvorming door de patiënt.

Bij de selectie van richtlijnen moeten we er wel rekening mee houden dat enkel Engelstalige richtlijnen werden geïncludeerd, en dat de richtlijnen afkomstig zijn uit landen met een hogere algemene levensstandaard.

Belangrijkste bevindingen

Op basis van hoge kwaliteitscriteria selecteerden de auteurs negen richtlijnen voor 0-18 jarigen met obesitas (zie deze tabel voor een overzicht). Deze werden vergeleken op vlak van overeenkomsten, verschillen en lacunes.

Er bestaat consensus dat gezinsgerichte interventies, leefstijlinterventies en gedragsinterventies de hoekstenen zijn van de behandeling van obesitas bij jongeren, en dat de behandeling uit verschillende deelcomponenten bestaat. Aanbevelingen verschillen naar inhoud en de details van deze interventies.
Er is overeenstemming dat voedingseducatie een vaste component is van de behandeling; meestal wordt voor de inhoud verwezen naar de lokale richtlijnen over gezonde voeding. Ook voor beweging zijn richtlijnen het eens dat dit deel uitmaakt van de interventie, maar gedetailleerde adviezen worden niet gegeven.
Voor gedragsinterventies worden enkele strategieën vermeld oa. het stellen van concrete (gedrags)doelen, zelf-monitoring, probleemoplossingsvaardigheden, maar details rond vorm en ontwikkeling van deze toch wel complexe interventies ontbreken. Er zijn ook geen aanbevelingen voor een wetenschappelijk gesteund theoretisch model van gedragsverandering. Er was echter geen consensus over hoe de interventie best werd aangeboden, bv. hoeveel uren, in groep versus individueel, face-to-face of digitaal.
Algemeen wordt aanbevolen dat de behandeling rekening houdt met de voorkeur, de waarden en noden van de families en dat een multidisciplinair team betrokken wordt.
In aansluiting hiermee, stipuleren alle richtlijnen dat hulpverleners van het multidisciplinair team specifieke training dienen te krijgen of over relevante expertise moeten beschikken.
Wat betreft doelstelling van de interventie wordt er algemeen gestreefd naar behoud/stabilisatie van het gewicht van het kind, eerder dan gewichtsdaling.
Succes van de interventie wordt toch nog vooral gemeten aan de hand van gewicht en BMI, minder in termen van algemeen welbevinden of complicaties. Opvallend is ook dat slechts één richtlijn verwijst naar het belang van gedrag(sverandering) op gezinsniveau, eerder dan de focus op gewicht van het kind.
Er zijn ook grote verschillen in welke informatie verzameld wordt bij de anamnese. Het valt op dat maar enkele richtlijnen de bevraging van eet- en sedentair gedrag, beweging en slaap adviseren. Naast de gekende fysieke parameters (bv. bloeddruk, lipiden), wordt ook aanbevolen om de levenskwaliteit en fysieke fitheid van het kind op te volgen.
Hoewel sociale determinanten wel worden vermeld als potentiële hindernissen, zijn aanbevelingen om families hierbij te helpen zeer beperkt.
Alle richtlijnen wijzen op de potentiële risico’s van de behandeling of de interventies bv. kans op stigmatisatie van het kind, gezinsconflicten in geval van ‘falen’, risico op eetstoornissen, …en vandaar het belang om het emotioneel welbevinden te meten.
Enkele richtlijnen erkennen ook de belasting van dergelijke interventies op het gezin, en roepen op om rekening te houden met de impact en hindernissen die ze kunnen ervaren. Eén ervan kan economisch zijn. De financiële impact van de interventie kan een reden zijn om uit behandeling te stappen. In dit geval is een verwijzing naar sociale dienst aan te raden.
De kwaliteit van de evidentie voor medicatie en bariatrische chirurgie was laag en er worden geen aanbevelingen gedaan voor kinderen en alleen in uitzonderlijke omstandigheden voor adolescenten.

Voor concretere handvatten is het interessant dat sommige richtlijnen specifieke aanbevelingen doen voor kinderen met intellectuele beperking, omgaan met stigma en gewichtsbias, de opleiding en ervaring van pediatrisch team, en training in meten van groei, en dat twee richtlijnen zich toespitsen op specifieke beroepsgroepen, namelijk diëtisten en psychologen.

De auteurs weerhouden volgende aanbevelingen voor verder onderzoek/richtlijnontwikkeling:

Er is nood aan een consensus rond welke behandeluitkomsten standaard opgenomen moeten worden in de evaluatie van de behandeling; hierbij gaat het niet enkel om uitkomsten die belangrijk zijn voor hulpverleners, onderzoekers en beleid, maar ook over uitkomsten die belangrijk zijn voor het kind/de jongere en diens gezin;
Consensus is nodig over de concrete invulling van de interventies, en voor een proces evaluatie.
Meer duidelijkheid is nodig rond de ernstinschatting bij obesitas (bv. gebruik van EOSS-P) en waarbij behalve BMI ook lichamelijke gezondheid, fitheid, mentaal welbevinden en levenskwaliteit geëvalueerd worden.

Aandacht voor deze zaken zal helpen om voor elk kind of jongere met obesitas de meest gepaste zorg aan te bieden.

Besluit

Hoewel richtlijnen het eens zijn rond het belang van een multidisciplinaire behandeling, het belang van gewichtsstabilisatie, en waakzaamheid voor mogelijk risico’s van een obesitasbehandeling, is een bredere kijk op leefstijl en psychosociale gezondheid (met o.a. ook mentaal welbevinden, lichaamstevredenheid en slaap) nog niet ingevoerd in de ernstinschatting van obesitas en in de evaluatie van de behandeling. Ook concrete handvatten om de multidisciplinaire behandeling uit te werken, blijven beperkt.

De materialen van Eetexpert proberen hieraan tegemoet te komen.

Bron

Tully L, Arthurs N, Wyse C, Browne S, Case L, McCrea L, O’Connell JM, O’Gorman CS, Smith SM, Walsh A, Ward F, O’Malley G. Guidelines for treating child and adolescent obesity: A systematic review. Front Nutr. 2022 Oct 12;9:902865. doi: 10.3389/fnut.2022.902865. PMID: 36313105; PMCID: PMC9597370.

Klik hier om het volledige artikel te lezen.