Nieuws
Systematische review rond behandelrichtlijnen bij kinderen en jongeren met obesitas
Voor u gelezen: systematische review rond behandelrichtlijnen bij kinderen en jongeren met obesitas
Inleiding
Op het ECOG congres in Gent gaf Grace O’Malley (Dublin, Ierland) in oktober 2024 een overzicht van richtlijnen voor de behandeling van kinderen en jongeren met obesitas, gebaseerd op een systematische review die haar team publiceerde in 2022. We brachten de belangrijkste bevindingen uit deze review voor jullie samen.
Het doel van deze review was:
- om de kwaliteit van internationale richtlijnen voor de behandeling van obesitas van kinderen en adolescenten te reviewen,
- een samenvatting te maken van de aanbevelingen voor de klinische praktijk van pediatrische diensten,
- om de ‘best practice’ in de aandacht te brengen,
- om aanbevelingen te maken hoe de richtlijnen nuttig kunnen zijn voor het optimaliseren van gezondheidsbeleid en het zorgaanbod, en voor geïnformeerde besluitvorming door de patiënt.
Bij de selectie van richtlijnen moeten we er wel rekening mee houden dat enkel Engelstalige richtlijnen werden geïncludeerd, en dat de richtlijnen afkomstig zijn uit landen met een hogere algemene levensstandaard.
Belangrijkste bevindingen
Op basis van hoge kwaliteitscriteria selecteerden de auteurs negen richtlijnen voor 0-18 jarigen met obesitas (zie deze tabel voor een overzicht). Deze werden vergeleken op vlak van overeenkomsten, verschillen en lacunes.
- Er bestaat consensus dat gezinsgerichte interventies, leefstijlinterventies en gedragsinterventies de hoekstenen zijn van de behandeling van obesitas bij jongeren, en dat de behandeling uit verschillende deelcomponenten bestaat. Aanbevelingen verschillen naar inhoud en de details van deze interventies.
- Er is overeenstemming dat voedingseducatie een vaste component is van de behandeling; meestal wordt voor de inhoud verwezen naar de lokale richtlijnen over gezonde voeding. Ook voor beweging zijn richtlijnen het eens dat dit deel uitmaakt van de interventie, maar gedetailleerde adviezen worden niet gegeven.
- Voor gedragsinterventies worden enkele strategieën vermeld oa. het stellen van concrete (gedrags)doelen, zelf-monitoring, probleemoplossingsvaardigheden, maar details rond vorm en ontwikkeling van deze toch wel complexe interventies ontbreken. Er zijn ook geen aanbevelingen voor een wetenschappelijk gesteund theoretisch model van gedragsverandering. Er was echter geen consensus over hoe de interventie best werd aangeboden, bv. hoeveel uren, in groep versus individueel, face-to-face of digitaal.
- Algemeen wordt aanbevolen dat de behandeling rekening houdt met de voorkeur, de waarden en noden van de families en dat een multidisciplinair team betrokken wordt.
- In aansluiting hiermee, stipuleren alle richtlijnen dat hulpverleners van het multidisciplinair team specifieke training dienen te krijgen of over relevante expertise moeten beschikken.
- Wat betreft doelstelling van de interventie wordt er algemeen gestreefd naar behoud/stabilisatie van het gewicht van het kind, eerder dan gewichtsdaling.
- Succes van de interventie wordt toch nog vooral gemeten aan de hand van gewicht en BMI, minder in termen van algemeen welbevinden of complicaties. Opvallend is ook dat slechts één richtlijn verwijst naar het belang van gedrag(sverandering) op gezinsniveau, eerder dan de focus op gewicht van het kind.
- Er zijn ook grote verschillen in welke informatie verzameld wordt bij de anamnese. Het valt op dat maar enkele richtlijnen de bevraging van eet- en sedentair gedrag, beweging en slaap adviseren. Naast de gekende fysieke parameters (bv. bloeddruk, lipiden), wordt ook aanbevolen om de levenskwaliteit en fysieke fitheid van het kind op te volgen.
- Hoewel sociale determinanten wel worden vermeld als potentiële hindernissen, zijn aanbevelingen om families hierbij te helpen zeer beperkt.
- Alle richtlijnen wijzen op de potentiële risico’s van de behandeling of de interventies bv. kans op stigmatisatie van het kind, gezinsconflicten in geval van ‘falen’, risico op eetstoornissen, …en vandaar het belang om het emotioneel welbevinden te meten.
- Enkele richtlijnen erkennen ook de belasting van dergelijke interventies op het gezin, en roepen op om rekening te houden met de impact en hindernissen die ze kunnen ervaren. Eén ervan kan economisch zijn. De financiële impact van de interventie kan een reden zijn om uit behandeling te stappen. In dit geval is een verwijzing naar sociale dienst aan te raden.
- De kwaliteit van de evidentie voor medicatie en bariatrische chirurgie was laag en er worden geen aanbevelingen gedaan voor kinderen en alleen in uitzonderlijke omstandigheden voor adolescenten.
Voor concretere handvatten is het interessant dat sommige richtlijnen specifieke aanbevelingen doen voor kinderen met intellectuele beperking, omgaan met stigma en gewichtsbias, de opleiding en ervaring van pediatrisch team, en training in meten van groei, en dat twee richtlijnen zich toespitsen op specifieke beroepsgroepen, namelijk diëtisten en psychologen.
De auteurs weerhouden volgende aanbevelingen voor verder onderzoek/richtlijnontwikkeling:
- Er is nood aan een consensus rond welke behandeluitkomsten standaard opgenomen moeten worden in de evaluatie van de behandeling; hierbij gaat het niet enkel om uitkomsten die belangrijk zijn voor hulpverleners, onderzoekers en beleid, maar ook over uitkomsten die belangrijk zijn voor het kind/de jongere en diens gezin;
- Consensus is nodig over de concrete invulling van de interventies, en voor een proces evaluatie.
- Meer duidelijkheid is nodig rond de ernstinschatting bij obesitas (bv. gebruik van EOSS-P) en waarbij behalve BMI ook lichamelijke gezondheid, fitheid, mentaal welbevinden en levenskwaliteit geëvalueerd worden.
Aandacht voor deze zaken zal helpen om voor elk kind of jongere met obesitas de meest gepaste zorg aan te bieden.
Besluit
Hoewel richtlijnen het eens zijn rond het belang van een multidisciplinaire behandeling, het belang van gewichtsstabilisatie, en waakzaamheid voor mogelijk risico’s van een obesitasbehandeling, is een bredere kijk op leefstijl en psychosociale gezondheid (met o.a. ook mentaal welbevinden, lichaamstevredenheid en slaap) nog niet ingevoerd in de ernstinschatting van obesitas en in de evaluatie van de behandeling. Ook concrete handvatten om de multidisciplinaire behandeling uit te werken, blijven beperkt.
De materialen van Eetexpert proberen hieraan tegemoet te komen.
Bron
Tully L, Arthurs N, Wyse C, Browne S, Case L, McCrea L, O’Connell JM, O’Gorman CS, Smith SM, Walsh A, Ward F, O’Malley G. Guidelines for treating child and adolescent obesity: A systematic review. Front Nutr. 2022 Oct 12;9:902865. doi: 10.3389/fnut.2022.902865. PMID: 36313105; PMCID: PMC9597370.
Klik hier om het volledige artikel te lezen.
Materialen
Stappenplan overgewicht kinderen en jongeren – Huisarts
Stappenplan overgewicht en obesitas bij kinderen en jongeren – huisarts
Stappenplan
– 7.6 MB
Stappenplan overgewicht kinderen – Diëtist
De diëtist kan als hulpverlener nauw betrokken zijn bij de behandeling van kinderen en adolescenten met overgewicht en obesitas.
Stappenplan
– 3.8 MB
Stappenplan eetproblemen – Eerstelijnspsycholoog (ELP)
Eet- en gewichtsproblemen voor de eerstelijnspsycholoog (ELP)
Stappenplan
– 990 KB
Flowchart overgewicht behandeling – huisarts
Flowchart rond de behandeling van overgewicht en obesitas bij volwassenen.
Flowchart
– 248 KB
Flowchart – Begeleiding van kinderen met overgewicht – Diëtist
Flowchart begeleiding van kinderen met overgewicht voor de diëtist.
Flowchart
– 184 KB
Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject obesitas kinderen – Huisarts
Als huisarts wegwijs in het zorgtraject obesitas
Infofiche
– 200 KB
Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject obesitas kinderen – Alle zorgverleners
Als zorgverlener wegwijs in het zorgtraject obesitas bij kinderen.
Infofiche
– 121 KB
Datum laatste aanpassing: 26 maart 2025
Nieuws
Kinderen en jongeren op sociale media
mei 2025 – Kinderen en jongeren op sociale media: hoe kunnen we hen begeleiden en beschermen? Vanuit een bezorgdheid over het welzijn van kinderen en jongeren rijst steeds meer de vraag of het nodig is om een minimumleeftijd van 16 jaar voor sociale media in te voeren in Vlaanderen of België. Mediawijs, het Vlaams Kenniscentrum Digitale en Mediawijsheid, […]
Nieuwe infofiche: Visie op eetproblemen en gewichtsproblemen
apr 2025 – Nieuwe infofiche: Visie op eetproblemen en gewichtsproblemen Op zoek naar een handig overzicht van de belangrijkste inzichten en aandachtspunten voor je beleid rond eet- en gewichtsproblemen? Deze infofiche geeft je kapstokken voor een zorgzaam beleid naar elke burger.
Ontdek onze fiche MAATJE
apr 2025 – Nieuwe infofiche: Jouw MAATJE voor lichaamstevredenheid Veel jongeren moeten wennen aan een veranderend lichaam. De biotoop waarin we nu leven maakt het hen niet altijd gemakkelijk. Sociale media, marketing, culturele druk… leiden af van het vinden van lichaamstevredenheid. Maar als grote groep omstaanders kunnen we samen een verschil maken! Wat kunnen we dan doen als […]
Basisopleidingen eetstoornissen en obesitas voor klinisch psychologen/orthopedagogen, diëtisten en huisartsen
apr 2025 – Basisopleidingen eetstoornissen en obesitas voor klinisch psychologen/orthopedagogen, diëtisten en huisartsen Ook dit jaar organiseren we de basisopleiding eetstoornissen en de basisopleiding obesitas. Er zijn aparte opleidingen voor de huisarts, psycholoog/orthopedagoog en diëtist. Basisopleiding eetstoornissen De basisopleiding eetstoornissen staat open voor alle huisartsen, psychologen/orthopedagogen en diëtisten die zich willen vormen in hun aanbod voor jongeren met […]
Nieuwe infofiche: Samen aan tafel in een leefgroep
apr 2025 – Nieuwe infofiche: samen aan tafel in een leefgroep Samen eten met jongeren in groep brengt zowel uitdagingen als kansen met zich mee. Jongeren experimenteren met eetgedrag als onderdeel van hun ontwikkeling, maar zijn ook gevoelig voor sociale invloeden en onderlinge vergelijking. Daarom is doordachte en zorgzame begeleiding tijdens eetmomenten in leefgroepen essentieel. Met deze fiche […]
Body Buddy: supporter mee voor lichaamstevredenheid bij jongeren
apr 2025 – Body Buddy: supporter mee voor lichaamstevredenheid bij jongeren Eetexpert bestaat 25 jaar, en dat willen we vieren! Dit feestjaar staat helemaal in het teken van lichaamstevredenheid. We trappen af met een speciale Valentijnsactie. Liefde geef je niet alleen aan anderen, maar ook aan jezelf. Met Body Buddy, ons nieuwe project, willen we graag over Vlaanderen een netwerk […]
Oproep – help Eetexpert om jou te helpen!
apr 2025 – Oproep – help Eetexpert om jou te helpen! Ging jij aan de slag met een van onze stappenplannen of toolboxen? Help ons om deze nog meer aan te passen aan jouw noden, en geef je feedback bij het materiaal dat je gebruikte. Op de startpagina van onze meest recente stappenplannen, en van de verschillende toolboxen, […]
Wereld obesitas dag
mrt 2025 – 4 maart – Wereldobesitasdag Op 4 maart is het Wereld Obesitas Dag! Dit jaar staat in het teken van ‘Changing systems, healthier lives’.Onze omgeving speelt een grote rol in zowel de preventie als de zorg rond obesitas. De perfecte dag om onze tips voor zorgzame communicatie in de verf te zetten. Hoe we praten over […]