Stappenplan
Basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen bij kinderen
Dit stappenplan brengt verschillende basiselementen samen bij de preventie en aanpak van eetproblemen en gewichtsproblemen bij kinderen.
Eetproblemen en (vroegdetectie)signalen van eetstoornissen
Hoewel eetstoornissen doorgaans pas na de kindertijd starten, kunnen zich verschillende eetproblemen voordoen in de latere kindertijd (leeftijd lagere school). Deze eetproblemen kunnen heel wat psychische stress met zich meebrengen, een impact hebben op gewicht en gezondheid, en een risico vormen voor de ontwikkeling van een eetstoornis.
We lichten twee eetproblemen uit: (1) lijngedrag, of gedrag stellen om gewicht te verliezen, en (2) eetbuien, of het ervaren van controleverlies over het eetgedrag (i.e., het gevoel hebben niet meer te kunnen stoppen met eten, terwijl men wel wil stoppen*), al dan niet gepaard gaande met het eten van een grote hoeveelheid voedsel (i.e., een hoeveelheid voedsel die de meeste mensen als groot zouden beschouwen; objectieve eetbui*).
*Eetbuien of de controle verliezen over het eetgedrag
Bij kinderen wordt dit gevoel bijvoorbeeld vergeleken met van een helling fietsen, en merken dat je remmen niet werken.
*Subjectieve eetbui
Bij een subjectieve eetbui is er ook sprake van een gevoel van controleverlies over het eetgedrag, maar is de hoeveelheid voedsel die wordt gegeten niet objectief groot te noemen (de persoon met de eetbui kan deze wel als groot ervaren).
Lijngedrag
Hoewel lijngedrag veel invullingen kan hebben en niet per definitie problematisch hoeft te zijn, is het goed om zich bewust te zijn van de risico’s van (streng) lijngedrag (zoals maaltijden overslaan, strenge dieetregels, zwart-wit denken over voeding), gezien dit gelinkt wordt aan zowel het ontstaan van eetstoornissen en het ontstaan of erger worden van overgewicht. Ook is het niet de bedoeling om kinderen met overgewicht ‘op dieet’ te zetten. De behandeling van overgewicht focust op gezondheidswinst via een gezonde leefstijl, waarvan afname van het overgewicht een gevolg kan zijn, maar niet het primaire doel is (Schaumberg et al., 2016).
Uit de studie ‘Jongeren en Gezondheid’, het Vlaamse luik van de Europese HBSC studie, blijkt dat in 2018, 12% van de 11-12-jarige jongens en 14% van de meisjes gedrag stelt om gewicht te verliezen (Dierckens, De Clercq, & Deforche, 2019). Bovendien vond respectievelijk 20% en 26% van de jongens en meisjes van zichzelf dat ze moeten afvallen, zonder daarom lijngedrag te stellen. Hierbij is er geen 1-1-relatie tussen lijngedrag en lichaamsontevredenheid enerzijds, en kampen met overgewicht anderzijds. Ook uit Vlaams vragenlijstonderzoek blijkt dat lijngedrag voorkomt bij kinderen (bv. bepaalde voedingsmiddelen vermijden om het gewicht te beïnvloeden): ongeveer 1/3de van de kinderen tussen 8 en 11 jaar in deze studie rapporteert minstens wekelijks lijngedrag en ongeveer 1/10de rapporteert zorgen over eten, gewicht en lichaamsvormen, gemeten met de ChEDE-Q, en geslachtsverschillen waren niet significant (Matton et al., 2013).
Controleverlies
Het ervaren van controleverlies over eten is het kernaspect van een eetbui, geeft psychische stress, en is een risicofactor voor het ontwikkelen van een eetstoornis. Bij ongeveer de helft van de kinderen houdt controleverlies over eten aan na de kindertijd. Zij hebben een ernstiger klinisch beeld dan degenen die nooit controleverlies ontwikkelen, of waarbij het controleverlies verdwijnt. Ze vertonen meer verstoorde eetattitudes, meer depressieve symptomen, en hebben meer kans om een (sub)klinisch eetbuistoornis te ontwikkelen (Tanofsky-Kraff et al., 2011).
Uit Vlaams vragenlijstonderzoek uit 2013 bij kinderen tussen 8 en 12 jaar bleek de perceptie van controleverlies over eten, los van de objectieve hoeveelheid voedsel die gebruikt wordt , voor te komen bij 14-18% van de meisjes en 18-19% van de jongens. Er werden geen significante geslachtsverschillen gevonden (Matton et al., 2013). Een Amerikaanse studie uit 2004 vond dat controleverlies over eten voorkwam bij 9,3% van de kinderen tussen 6 en 13 jaar, dit aan de hand van een klinisch interview (Tanofsky-Kraff et al., 2004).
Meer info
Kenmerken van eetproblemen bij lagereschoolkinderen
Belangrijkste referenties 
Dierckens, M., De Clercq, B. & Deforche B. (2019). Studie Jongeren en Gezondheid, Deel 4: gezondheidsgedrag – Voeding [Factsheet]. Opgehaald van: www.jongeren-en-gezondheid.ugent.be
Matton, A., Goossens, L., Braet, C. & Van Durme, K. (2013). Continuity in primary school children’s eating problems and the influence of parental feeding strategies. Journal of Youth and Adolescence, 42, 52-66.
Schaumberg, K., Anderson, D., Anderson, L., Reilly, E., & Gorrell, S. (2016). Dietary restraint: what’s the harm? A review of the relationship between dietary restraint, weight trajectory and the development of eating pathology. Clinical Obesity, 6, 89-100.
Tanofsky-Kraff, M., Shomaker, L. B., … & Yanovski, J. (2011). A prospective study of pediatric loss of control eating and psychological outcomes. Journal of Abnormal Psychology, 120, 108-118.
Tanofsky-Kraff, M., Yanovski, S., Wilfleyn, D., Marmarosh, Morgan, C., & Yanovski, J. (2004). Eating-disordered behaviors, body fat, and psychopathology in overweight and normal-weight children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72, 53-61.