Stappenplan
Basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen bij kinderen
Dit stappenplan brengt verschillende basiselementen samen bij de preventie en aanpak van eetproblemen en gewichtsproblemen bij kinderen.
Behandeling van eet- en gewichtsproblemen – een kwestie van motivatie?
Gedragsverandering vraagt probleeminzicht en actiebereidheid. Kinderen zijn geen mini-volwassenen: de normen rond overgewicht zijn anders en kinderen zijn ‘sneller’ te zwaar. Dit maakt ook dat ouders vaak niet weten dat hun kind overgewicht heeft. Daarnaast is gezonde voeding een thema dat leeft in onze maatschappij, dat veel ouders bezighoudt. Vaak leeft het vooroordeel over personen met overgewicht (of gezinnen met een kind met overgewicht) dat ze niet gemotiveerd zijn om gezond te leven. Dit gaat voorbij aan het gegeven dat (a) ook iemand met overgewicht een gezonde leefstijl kan hebben, en (b) de inspanningen die het kind of het gezin reeds doen. De opvattingen die een hulpverlener heeft over gezondheid (en de nodige gedragsverandering) kunnen uiteraard verschillen van die van het gezin. Motiverende gesprekstechnieken zijn essentieel om een coachende rol te kunnen aannemen en zo samen met het gezin of het kind op weg te gaan.
Daarnaast is motivatie vaak een ambivalent gegeven voor cliënten met een eetstoornis. Het verstoord eetgedrag fungeert bijvoorbeeld als oplossingsstrategie voor verschillende problemen en zorgt dan voor controle en houvast. Dit gevoel van controle wordt niet graag opgegeven. Verder is er doorgaans beperkt ziekte-inzicht, dit maakt deel uit van de stoornis. Ook rond eetstoornissen leven heel wat vooroordelen (bv. een eetstoornis hebben is een keuze, iemand met een eetstoornis zoekt gewoon aandacht), waarbij de ernst van deze psychische aandoening wordt onderschat.
Bij het werken met kinderen en jongeren botsen we vaak op de vraag ‘hoe motiveren we deze jongere om gedrag of gewoontes te veranderen?’ Maar eigenlijk komt het er vaak op neer om eerst te verkennen waarvoor iemand reeds gemotiveerd is, om vervolgens motivatieversterkend in te voegen. De stadia van gedragsverandering (verandering van gezondheidsgedrag verloopt in verschillende stadia), de zelfdeterminatietheorie (we hebben allemaal een nood aan autonomie, verbondenheid en competentie), en technieken uit motiverende gespreksvoering kunnen houvast bieden.
Zo zal bij de ene persoon eerder informatie gegeven worden over oorzaken en gezondheidsrisico’s van eet- en gewichtsproblemen, terwijl bij een andere patiënt al samen naar concrete stappen gezocht kan worden, of naar oplossingen voor barrières.
Enkele handvatten
- Stel open vragen (Bv. “Wat denk je van de groei en het gewicht van je kind?”).
- Vraag toestemming: om over gewicht/eetgedrag te praten, om (bijkomende) informatie te geven.
- Luister eerst voor je advies geeft: Wat zijn de bezorgdheden van de patiënt, wat weet deze al over het probleem, welke stappen werden hierrond al gezet?
- Vat samen en koppel terug: vat in neutrale taal samen wat je gehoord hebt, bekrachtig wat goed gaat, benoem bezorgdheden/moeilijkheden.
- Geef advies op maat: vertrek van wat kind/gezin reeds doen.
- Zoek samen naar volgende stappen en geef keuze.
- Zorg dat de stappen niet te groot zijn en dat ze betrekking hebben op gedrag (niet gewicht).
- Focus op de voordelen van gezond gedrag, eerder dan op de nadelen van ongezond gedrag (bang maken).
Aandachtspunt
Het is belangrijk in de eerste plaats (gezonde) gedragsverandering te bekrachtigen, en niet zonder meer een bepaalde gewichtsevolutie te bekrachtigen. Ga na of een op het eerste gezicht gunstige gewichtsverandering het resultaat is van gezond gedrag (en bv. niet van gevaarlijk lijngedrag).
Meer info
Motivatiekaders – tekst en uitleg.
Artikel Maarten Vansteenkiste “Hoe we kinderen en jongeren kunnen motiveren”.
Materialen
Infofiche motivatie – zorgverlener
Motivatiekaders en basishouding voor gedragsverandering.
Infofiche
– 149 KB
Tip
Volg onze e-learning rond motiveren.
Referenties 
Duodecim Medical Publications (2017). Overweight and obesity in children. Buitenlandse richtlijn aangepast aan de Belgische zorgcontext. Beschikbaar via www.ebpnet.be.
Miller, W., & Rollnick, S. (2014). Motiverende gespreksvoering. Mensen helpen veranderen/ Derde editie. Ekklesia.
Maynard, L. M., Galuska, D. A., Blanck, H. M., & Serdula, M. K. (2003). Maternal perceptions of weight status of children. Pediatrics, 111, 1226-1231.
Prochaska, J. O., & DiClemente, C. C. (1986). Toward a comprehensive model of change. In W. R. Miller et al. (eds). Treating addictive behaviors (pp. 3-27). Plenum Press, New York.
Puhl, R., & Suh, Y. (2015). Stigma and eating and weight disorders. Current Psychiatry Reports, 17 (3): 552.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development and well-being. American Psychologist, 55, 68-78.
Vansteenkiste, M., & Neyrinck, B. (2010). Optimaal motiveren van gedragsverandering: Psychologische behoeftebevrediging als motor van therapiesucces. Tijdschrift voor Psychotherapie, 36, 171-189.