Cijfers
Cijfers Vlaanderen: gewichtsproblemen bij kinderen en jongeren
De gewichtsstatus wordt voor kinderen en jongeren op verschillende manieren opgevolgd in Vlaanderen. De Gezondheidsenquête bevraagt kinderen en jongeren van 2 tot 17 jaar. De HBSC-studie is een internationale studie waar jongeren tussen 11 en 18 jaar aan deelnemen. Beide studies maken gebruik van zelfrapportage om de BMI-gegevens te bekomen. Zowel de Gezondheidsenquête als de HBSC-studie zijn populatieonderzoeken.
Vlaanderen beschikt daarnaast ook over gewichtsdata vanuit de consultatiebureaus van Kind en Gezin (voor 2-jarigen) en het CLB (4 tot 14 jaar). Deze gegevens werden samengebracht door de agentschappen ‘Opgroeien’ en ‘Zorg & Gezondheid’. Bij deze laatste gegevens gaat het over absolute cijfers: voor zo goed als alle kinderen zijn BMI-cijfers beschikbaar. Dat wil zeggen dat verschillen ook in absolute termen geïnterpreteerd mogen worden en een significantietoets niet nodig is.
Samenvatting
Uit de Gezondheidsenquête van 2023-2024 blijkt dat 16.4% van de kinderen tussen 2 en 17 jaar overgewicht heeft, waarbij 4.2% beantwoordt aan de criteria voor obesitas. Deze cijfers zijn niet significant verschillend met deze uit 2013 en 2018. Dat wil zeggen dat de cijfers stabiel zijn gebleven. Uit de recentste resultaten van de HBSC-studie uit 2022 blijkt dat prevalentie voor overgewicht en obesitas (13.4 %) bij Vlaamse jongeren tussen 11 en 18 jaar gestegen is ten opzichte van 2018 (11.9%). De cijfers uit 2022 zijn echter wel op het niveau van de cijfers uit 2014 (13.2).
Uit de recentste gegevens van Kind en Gezin (2024) blijkt dat 11.2% van de 2-jarigen overgewicht (incl. obesitas) heeft. Dat is een stijging in vergelijking met de cijfers uit 2021 (9.7%) en 2022 (9.9%). Het percentage Vlaamse 2-jarigen met overgewicht stijgt sinds 2015 (7.6%) terwijl het in de periode daarvoor eerder stabiel leek te blijven. Volgens de recentste cijfers van de CLB’s (2023-2024) heeft 23.44% van de schoolgaande kinderen overgewicht (incl. obesitas), in vergelijking met 2011 is er een stijging voor alle leeftijden.
Terwijl de cijfers uit de populatieonderzoeken zoals de Gezondheidsenquête en de HBSC-studie lijken aan te geven dat er geen stijgende evolutie is in het aantal kinderen met overgewicht, geven de cijfers van Kind & Gezin en de CLB’s dus wel een stijging aan. De cijfers van Kind & Gezin en CLB’s geven echter een beter beeld omdat de de zorgprofessionals binnen Kind & Gezin en CLB bijna het overgrote deel van de volledige populatie van de Vlaamse kinderen opvolgen.
Vergelijken van prevalenties tussen de verschillende studies
Bij kinderen en jongeren is het niet altijd mogelijk om de prevalenties voor gewichtsproblemen tussen studies te vergelijken. Studies verschillen onderling vaak in de keuze voor de criteria (bijvoorbeeld de IOTF-criteria of de WHO-criteria, zie ook helemaal onderaan) die bepalen of er sprake is van ondergewicht, een normaal gewicht, overgewicht of obesitas. Bovendien hanteren verschillende studies vaak verschillende leeftijdscategorieën.
Per studie geven we telkens aan welke criteria en leeftijdscategorieën gehanteerd werden.
Overgewicht bij kinderen en jongeren in Vlaanderen volgens de Gezondheidsenquête
Binnen de Gezondheidsenquête wordt er voor de bepaling van overgewicht en obesitas gebruik gemaakt van de IOTF-criteria. De recentste cijfers zijn:
Tabel 1. Overgewicht bij jongeren in Vlaanderen volgens de Gezondheidsenquête (Sciensano).
| Overgewicht | BI | Obesitas | BI | |
| 2013 (2-17j) | 14.8 | [10.8; 18.8] | 4.8 | [2.3; 7.3] |
| 2018 (2-17j) | 16.2 | [12.8; 19.7] | 4.6 | [2.8; 6.4] |
| 2023-2024 (2-17j) | 16.4 | [12.6; 20.2] | 4.2 | [2.3; 6.1] |
Significante verschillen kunnen worden afgeleid door de betrouwbaarheidsintervallen (BI) te vergelijken. Indien de BI’s niet overlappen, zijn de verschillen significant!
Overgewicht bij jongeren in Vlaanderen volgens de HBSC-studie
De HBSC-studie (Health Behaviour in Schoolaged Children) is een grootschalig internationaal cohorte-onderzoek rond diverse gezondheidsparameters bij jongeren tussen 11 en 18 jaar. De HBSC-studie maakt gebruikt van de IOTF-criteria. Uit de studies uit 2014, 2018 en 2022 blijkt:
Tabel 2. Overgewicht bij jongeren in Vlaanderen volgens de HBSC-studie.
| 2014 | 2018 | 2022 | |
| Overgewicht | 10.6 | 9.6 | 10.8 |
| Obesitas | 2.6 | 2.3 | 2.6 |
| Overgewicht & obesitas | 13.2 | 11.9 | 13.7 |
Voor de resultaten uit 2022 wordt gerapporteerd dat ze significant verschillen van deze uit 2018. Dat wil zeggen dat er ten opzichte van 2018 een significante stijging was in de prevalentie voor overgewicht en obesitas voor jongeren tussen 11 en 18 jaar.
Meer cijfers van de HBSC-studie
- Internationale HBSC-studie
- Jongeren en Gezondheid (Vlaamse tak van de HBSC-studie)
Overgewicht bij kinderen en jongeren volgens Kind & Gezind en CLB
De gegevens van de agentschappen Opgroeien en Zorg & Gezondheid werden verzameld door de lokale teams van Kind en Gezin en de CLBs. De meest recent gerapporteerde cijfers komen voor schoolkinderen (CLB) uit 2023-2024 en voor peuters (Kind & Gezin) uit 2024. Het gaat hier over absolute cijfers: voor zo goed als alle kinderen waren BMI-cijfers beschikbaar; dat wil zeggen dat verschillen ook in absolute termen geïnterpreteerd mogen worden en een significantietoets niet nodig is.
Tabel 3. Overgewicht bij jongeren in Vlaanderen volgens de consultaties bij Kind & Gezin en CLB.
| Ondergewicht | Normaal gewicht | Overgewicht (incl obesitas) | |
| Peuters (2j) (2024) | 0.5% | 88.3% | 11.2% |
| Schoolkinderen in Vlaanderen (2023-2024) | 1.61% | 74.95% | 23.44% |
Tabel 4 geeft een overzicht van de evolutie in de cijfers tussen 2011 en 2023-2024.
Tabel 4. Evolutie in de gewichtsstatus van jongeren in Vlaanderen volgens de consultatie bij Kind & Gezin en CLB.
| Overgewicht | Obesitas | |||
| Leeftijd | 2011 | 2023-2024 | 2011 | 2023-2024 |
| 2 jaar (K&G) | 6.8 | 11.2 | 0.9 | 1.6 |
| 3 jaar (1ste kl) | 14.94 | 18.52 | 2.79 | 5.00 |
| 6 jaar (1ste lj) | 18.61 | 19.70 | 3.49 | 7.22 |
| 14 jaar (3e SO) | 21.47 | 25.64 | 6.64 | 9.57 |
Meer cijfers van Kind & Gezin en de CLB’s
Meer gedetailleerde cijfers kunnen hier geraadpleegd worden:
De verschillende BMI-criteria
Omdat kinderen en jongeren nog in volle groei zijn, kan men geen gebruik maken van de BMI-criteria gehanteerd bij volwassenen. Verschillende organisaties kwamen met een voorstel voor criteria om te gebruiken bij kinderen en jongeren: de ‘International Obesity Task Force’ (IOTF) bepaalden de BMI-criteria voor overgewicht en obesitas aan de hand van de gewichtscurve die op de leeftijd van 18 jaar uitkomt op BMI 25/30 (zie ook: Cole & Lobstein, 2012). Op een gelijkaardige manier werden er ook voor Vlaanderen BMI-criteria geconstrueerd. De WHO hanteert dan weer een totaal ander criterium, in hun laatste rapport spreekt men van overgewicht als het gewicht van het kind/jongere meer dan 1 standaarddeviaties hoger is dan de mediaan. Men spreekt van obesitas wanneer het gewicht meer dan 2 standaarddeviaties hoger is dan de mediaan. Omdat er binnen verschillende studies verschillende criteria worden gehanteerd is het moeilijker om cijfers rechtstreeks tussen studies te vergelijken. Er wordt vanuit gegaan dat de criteria van de WHO minder streng zijn dan de IOTF- of de Vlaamse criteria (NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC), 2017). Dit wil zeggen dat de prevalenties voor overgewicht en obesitas gebaseerd op de criteria van de WHO systematisch hoger zullen liggen dan deze gebaseerd op de IOTF- of Vlaamse criteria.