In het jeugdwerk

Kies voor een niet-dwingende houding. Als leiding bepaal jij wél waar, wanneer en wat kinderen eten, maar kinderen kiezen zelf óf, en hoeveel ze eten. Hun bord moet dus niet leeg (en bijvragen mag natuurlijk ook). Dit kan lastig aanvoelen, want je wil dat je kinderen voldoende energie binnenkrijgen bij het stevige programma dat je voorbereidde. Dwingen werkt meestal averechts. Moedig ieder in de groep aan om goed voor zichzelf te zorgen: ‘je lichaam heeft deze week veel energie nodig om te kunnen deelnemen aan alle activiteiten op kamp.’ 

Werk preventief en zorg voor een aangename vlotte sfeer aan tafel. 
Zorg voor een goed eetmoment: een gezellige babbel aan tafel in goed gezelschap (tip: zit zelf bij je groep en eet met hen mee!) met eventueel ook een leuk achtergrondmuziekje en een mooi gedekte tafel. 

Schep voor je groepsleden eerst een kleine portie op. Een te vol bord is weinig aantrekkelijk voor een kind dat geen grote eetlust heeft. Reageer positief als ze vragen naar een tweede portie en zorg voor extra porties groenten wanneer gewenst. 

Geef aandacht aan kinderen die het goed doen aan tafel, niet aan wat moeilijk loopt. Daarvoor kan je nadien ruimte maken, bv. tijdens de afwas, wanneer er geen “publiek” is. 

Maak je je echt zorgen? Je kan hen discreet na de maaltijd aanspreken, zonder de groep. Concretiseer wat je verwacht aan tafel en benoem wat je ongerust maakt. Geef eerst ruimte voor het kind om op verhaal te komen en aan te geven wat er moeilijk is. 
Bekijk daarna wat kan ondersteunen bij het eten.

Lukt het voor iemand maar niet om voldoende te eten en zijn er gevolgen op de andere activiteiten tijdens de dag? Neem dan contact op met je verantwoordelijke en vraag even mee te denken over volgende stappen. Als je verdere stappen neemt, bespreek deze dan samen met het kind. Je kan bijvoorbeeld de ouders of een vertrouwenspersoon bellen of naar de dokter gaan op kamp.

Als iemand iets niet lust, is dat geen drama. Nodig uit om een klein beetje te proeven en geef voor de rest niet te veel aandacht aan het niet lusten. Geef in groep aandacht aan wie het goed doet. Afhankelijk van je afspraken in de groep, en jouw inschatting van wat je lid nodig heeft kan je voorzien dat er een boterham komt als alternatief. Breng dan discreet een boterham zonder te veel aandacht. 

Er kunnen meerdere redenen zijn waarom iemand niet mee wil eten in groep.    

Sommige kinderen zijn van jongs af aan gevoelig voor de prikkels in hun omgeving. Denk maar aan kinderen met autisme, voor wie eten in het algemeen en/of eten in groep een heel spannende taak kan zijn vanuit hun hoge gevoeligheid voor zintuigelijke informatie. Houd (tijdens de eetmomenten) rekening met de gevoeligheid van het kind door te verhelderen en verduidelijken wat precies verwacht wordt van het kind. Maak afspraken met het kind over wat werkt. Dit kan zijn dat ze apart eten of dat ze eerst een aantal minuten in stilte eten. Een rustige ruimte om te eten, of eetmomenten met een duidelijke structuur en afspraken kunnen helpen. Meer tips rond hoe je kan ondersteunen lees je op onze pagina rond eetproblemen en ASS. Ook de infofiche Eetproblemen en autisme kan je op weg helpen. 

Soms geven kinderen of jongeren plots aan dat ze niet willen eten, of niet willen aansluiten bij de groep. Dat kan een teken zijn dat er iets scheelt. Misschien is er iets gebeurd, zitten ze niet goed in hun vel… Wat dan? Geef hun even de ruimte om tot rust te komen en neem ze (na het eetmoment) even apart. Bevraag hoe het met hen gaat. 

Een gestructureerde maaltijd met goede afspraken helpt jongeren bij het eten: Voorzie een half uur om rustig te eten. Merk je op dat een kind na de maaltijden snel terug honger heeft en een extraatje vraagt? Spoor het aan om wat meer te eten tijdens de maaltijd. Check even hoe het eten verloopt. Sommige kinderen dromen of zijn net veel aan het praten en vergeten te eten.  

Vermoed je dat een kind te weinig eet? Spreek het lid na de maaltijd aan en vraag hoe het gaat. Geef mee dat er voor sport en spel (op kamp) voldoende voedingsstoffen nodig zijn. Wat maakt dat de maaltijden lastig zijn voor het kind? Kan je met het kind verdere afspraken maken rond de maaltijden?   

Maar zorg vooral voor een sfeer aan tafel waarin ieder zich goed kan voelen. Help mee zorgen voor gezellige babbels aan tafel. Na de maaltijd even aanspreken rond eten moet spaarzaam gebeuren. Zolang de kinderen kunnen deelnemen aan alle activiteiten doorheen de dag en je geen bijkomende rode vlaggen opmerkt, zit het goed.

Het boek Groeiwijzer en bijhorende infofiche met samenvatting geeft handvaten voor elke leeftijdsgroep. 

• Peuters en kleuters mag je ‘verleiden’ om te proeven: Zij hebben vaak angst voor nieuw, vreemd eten. Je kan ze helpen door eten herhaald aan te bieden en uit te nodigen om van alles te proeven. Meestal hebben kleuters een goed ingebouwd kompas, ze kunnen goed hun eigen energiebehoeften reguleren en aanvoelen of ze (nog) honger hebben.  
• Lagereschoolkinderen mag je goede gewoonten leren: zij hebben al wat minder angst voor ‘nieuw’ eten, maar eten vaker vanuit externe prikkels (bv. eten dat lekker ruikt of er lekker uitziet). Het is de leeftijd om goede eetgewoonten te leren, bouw ontbijt in als iets vanzelfsprekends en leer hun dat er tussen de maaltijden (en vaste tussendoortjes) niet wordt gegeten.  
• Jongeren komen in een sterke groeifase. Het is voor hen een uitdaging om hun veranderende energiebehoefte te leren kennen. Ook hun lichaam verandert sterk van vorm. Help ze om mild en zorgend te zijn voor hun lichaam, verwijs ze naar wat hun lichaam allemaal voor hen doet.  

Tip: Hou rekening met de levensfase waarin iemand zich bevindt vooraleer je rode vlaggen hijst. 

Meer info vind je op de infopagina Eetgedrag in ontwikkeling

Zelf koken vinden sommigen super! Zeker op kamp hoort het bij het “overleven”, en kan het een leuk groepsproces in gang zetten waarbij iedereen een taak heeft en samenwerkt. Maar een groep die zelf kookt kan erg verschillen in vaardigheden: Sommige groepen koken te weinig, te rijkelijk, niet hygiënisch, te weinig gevarieerd, te gespannen, … Het leren koken kan een leuke uitdaging worden in de jeugdgroep. Als leider neem je daarbij niet over. Laat ze maar zoeken, kook eventueel mee, voeg in bij wat goed gaat, en stuur bij waar nodig.

Zeker in de puberteit neigen sommige jongeren naar voortdurend eten, niet altijd vanuit honger, maar vanuit het worstelen met allerlei emoties, verveling, vermoeidheid, en externe verleiding… Sommige jongeren grijpen dan naar eten. 

Help hen naar een goed evenwicht door een eetstructuur op te bouwen: 3 maaltijden en 2 à 3 tussendoortjes. Dat helpt bij groei en zorgt voor een min of meer constante bloedsuikerspiegel. 

Als jongeren in hun groei meer eten nodig hebben, suggereert men niet om meer maaltijdmomenten in te voeren, maar wel om meer te eten tijdens de maaltijdmomenten, zodat overbruggen tot de volgende maaltijd wel lukt. 

Sommige jongeren lijken makkelijk afleidbaar: voor hen is het erg moeilijk om niet te eten, als ze eten zien liggen. Berg eten weg na de maaltijd, en leer ze het onderscheid herkennen tussen ‘buikhonger’ enerzijds en ‘hoofdhonger’ (als je je verveelt) of ‘harthonger’ (als je je niet goed voelt) anderzijds.

Bij een eetstoornis is het uitbouwen van het eigen leven tijdelijk versmald tot een hyperfocus op eten en gewicht. In het groeien hapert men even in het omgaan met het nieuwe lichaam, nieuwe emoties en het uitbouwen van zelfwaarde en identiteit, en richt men zich te sterk op eten of niet eten en gewicht als middel om controle te herwinnen over het eigen uiterlijk.  

Die hyperfocus op eten en gewicht heeft invloed op heel wat groeithema’s die ook in de jeugdgroep kunnen gevoeld worden:   

• Het eetgedrag kan behoorlijk ontregeld zijn met te weinig/teveel eten, maar ook te gespannen zitten aan tafel, soms met rare rituelen.   
• Beweeggedrag kan ontregeld zijn waarbij men voortdurend beweegdrang voelt of juist niet meer tot beweging komt.   
• Ook de lichaamsbeleving kan even uit evenwicht zijn. Door de hyperfocus op uiterlijk en de lichaamsveranderingen in de groeispurt zijn sommige jongeren te sterk bezig met hun gewicht en hoe ze er uitzien. 
• Fysiek kan te weinig eten leiden tot een aantal lichamelijke klachten: sneller verkouden of ziek worden, vermoeidheid, flauwte, uitblijven van menstruatie, …  
• Psychologisch zijn jongeren met eetstoornissen vaak prikkelbaarder en wat minder flexibel. Eigen emoties kunnen ze niet goed opvangen.   
• Sociaal zijn ze soms wat te zorgend voor anderen (en voor jou!), en te weinig zorgend voor zichzelf.   

Reageer groeiversterkend: Ook al heeft een jongere signalen van eetproblemen, probeer vooral contact te houden met de jongere in volle groei. Help de jongere waar het van pas komt, omgaan met het nieuwe lichaam, de nieuwe emoties, het opbouwen van zelfwaardering… Focus in je babbels op aspecten die benadrukken hoe iemand is als persoon los van het eetgedrag of gewicht (bijvoorbeeld: jij bent altijd zo vrolijk, je komt altijd op voor anderen). Iemand met een eetstoornis ervan verzekeren dat die “helemaal niet dik” is, heeft niet veel zin. Ook wanneer iemand (met ondergewicht) bijkomt, kan het moeilijk zijn om te horen dat ze er beter/goed uit zien.