Eetstoornissen op pediatrie

Woord vooraf

Eetstoornissen bij kinderen en jongeren zijn ernstige aandoeningen die een belangrijke impact hebben op het fysiek en psychosociaal functioneren van de patiënt. De afgelopen jaren, en in het bijzonder sinds COVID-19, kent de instroom van jonge patiënten met een eetstoornis op algemene diensten pediatrie een belangrijke toename, mede omdat de opname-capaciteit van gespecialiseerde eetklinieken voor kinderen en jongeren beperkt is en de wachtlijsten aldus doorgaans lang zijn. Toch is het snel opstarten van gespecialiseerde behandeling een belangrijke factor voor de prognose. Om algemene diensten pediatrie te ondersteunen, ontwikkelde kenniscentrum Eetexpert het stappenplan ‘Zorg voor eetstoornissen op diensten pediatrie in algemene ziekenhuizen’.

Doel

Dit stappenplan heeft tot doel om artsen, verpleegkundigen, psychologen, diëtisten en begeleiders werkzaam op diensten pediatrie te ondersteunen met een evidence-based (zie
algemene werkwijze van Eetexpert) praktijkgericht stappenplan rond de begeleiding van jonge patiënten met een eetstoornis, die opgenomen worden voor medische stabilisatie en
hervoeding. Het stappenplan vertrekt hierbij van het vaak acute karakter van het klinisch beeld waarmee deze kinderen en jongeren zich op algemene diensten pediatrie presenteren,
zowel op fysiek als psychologisch vlak. Tevens houdt het rekening met de middelen die beschikbaar zijn binnen algemene diensten pediatrie, en beoogt het op die manier haalbare doelen voorop te stellen binnen een opname-context van algemene pediatrie. Voor de (huis)arts is er ook het stappenplan ‘eetproblemen en eetstoornissen huisarts’, waarin meer specifieke medische richtlijnen beschreven worden. Daarnaast is er ook de MEED-richtlijn [2] specifiek voor eetstoornissen. Deze hebben betrekking op medisch-specialistische zorg die zowel de klinische besluitvorming als de zorg en praktijk uniformeren. Vanuit een breder perspectief op eet- en gewichtsproblemen sluit dit stappenplan aan bij het stappenplan
basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen kinderen, dat heel wat info bevat rond de oorzaken en gevolgen van eet- en gewichtsproblemen bij kinderen en jongeren. Geïnteresseerde lezers in deze algemene info of in richtlijnen rond ambulante begeleiding verwijzen we graag naar deze stappenplannen.

Doelgroep patiënten

Het huidige stappenplan beoogt de multidisciplinaire behandeling te ondersteunen van volgende doelgroep:
Kinderen en jongeren die een eetstoornis hebben, die gepaard gaat met ondergewicht, een snel gewichtsverlies en/of ondervoeding:

• In de eerste plaats Anorexia Nervosa (AN); zowel het restrictieve type als het eetbuien/purgerende type [1]; (met de focus op de leeftijdsgroep 10-15 jaar)
• Boulimia Nervosa (BN)
• Andere eetstoornissen waarbij snel en ernstig gewichtsverlies optreedt, waardoor er nood is aan hervoeding (zoals ARFID)
• … en waarvoor een opname in een pediatrische setting noodzakelijk geacht wordt.

Evidence-based

Voor dit stappenplan werd, naast op wetenschappelijke bronnen (zie referentielijst), in het bijzonder beroep gedaan op de MEED richtlijn (‘Medical Emergencies in Eating Disorders’) [2] alsook op praktijkervaringen van verschillende hulpverleners binnen het klinisch werkveld van algemene pediatrie, en een focusgroep van patiënten die het traject binnen een algemene dienst pediatrie hebben doorlopen, al of niet gevolgd door een traject in een
gespecialiseerde eetkliniek.

Antwoord op volgende vragen

• Wat is het profiel van kinderen en jongeren die terecht komen op een medisch-pediatrische afdeling? (hoofdstuk 1)
• Wanneer is opname op een medisch-pediatrische afdeling noodzakelijk omwille van
  medische stabilisatie? (hoofdstuk 2)
• Welke parameters zijn relevant in de de risico-inschatting met betrekking tot het refeeding syndroom? (hoofdstuk 2)
• Wat zijn de behandeldoelen binnen een medisch-pediatrische afdeling en hoe wordt de kans op succes geoptimaliseerd (hoofdstuk 3)?
• Hoe verloopt de hervoedingsfase? (hoofdstuk 4-5)
  • Welke parameters worden opgevolgd om het hervoeden veilig te laten verlopen?
  • Waaruit bestaat het eetplan?
    • Welk soort voeding wordt aangeboden?
    • Wanneer wordt sondevoeding ingezet?
    • Welke afspraken worden gemaakt rond eet- en beweeggedrag en inzet van sondevoeding?
  • Naar welk gewicht wordt toegewerkt?
    • Wat is een minimaal gezond gewicht?
    • Wat is het gewenste tempo van gewichtstoename?
    • Welke afspraken worden gemaakt rond wegen en gewichtstoename?
• Welke rol speelt het medisch-pediatrisch team in psychisch herstel tijdens de opname? (hoofdstuk 6 en hoofdstuk 7)
  • Hoe kan gewerkt worden aan motivatie tot behandeling en herstel?
  • Welke psycho-educatie kan het team geven aan de patiënt en diens omgeving?
• Hoe kunnen ouders omgaan met de eetstoornis van hun kind, om een herstelbevorderende context te creëren? (hoofdstuk 8)
• Hoelang duurt de opname en wat zijn de ontslag-criteria voor jongeren met een (restrictieve) eetstoornis na opname op een medisch-pediatrische dienst? (hoofdstuk 9)
• Hoe verloopt de aansluiting met vervolgzorg na de opname? (hoofdstuk 9)

Inhoud

1. Hoofdstuk 1 bevat algemene informatie rond eetstoornissen en beschrijft de eigenheid van de populatie met een eetstoornis die terecht komt bij de kinderarts.
2. Hoofdstuk 2 geeft richtlijnen voor lichamelijke anamnese en fysisch onderzoek die helpend kunnen zijn in het beslissingsproces tot opname op de dienst pediatrie.
3. Hoofdstuk 3 t.e.m 8 gaan dieper in op verschillende aspecten van de behandeling, medisch en psychologisch.
   • Hoofdstuk 3 beschrijft de algemene behandelingsvisie en behandeldoelen voor de begeleiding van eetstoornissen op de afdeling pediatrie, nadat de arts heeft beslist om de patiënt op te nemen.
   • Hoofdstukken 4 en 5 geven handvatten voor de medische aspecten van de behandeling van een eetstoornis, meer bepaald medische stabilisatie, en herstel van eetgedrag en gewicht.
   • Hoofdstuk 6 en hoofdstuk 7 geven de psychologische aspecten van de behandeling van een eetstoornis die relevant zijn voor pediatrische afdelingen, meer bepaald werken aan motivatie, regels en structuur; en psycho-educatie rond eetstoornissen.
   • Hoofdstuk 8 geeft suggesties rond werken met het gezin, om een herstelbevorderende behandelcontext te creëren.
4. Hoofdstuk 9, tot slot, geeft concrete richtlijnen voor ontslag en vervolgzorg.

Verder worden in de bijlagen nog enkele concrete werkmaterialen toegevoegd.

Dank aan

Met dank aan alle jongeren en hun ouders die op weg zijn naar herstel en ons de toestemming gaven om ervaringen te verwerken in dit stappenplan. Speciale dank aan L.M., die haar tekeningen ter beschikking stelde voor dit stappenplan om zo aan andere jongeren met een eetstoornis te tonen dat ze niet alleen zijn.

Disclaimer

Dit ondersteuningsmateriaal werd ontwikkeld om zorg op maat bij de aanpak van eetstoornissen te ondersteunen. Het vervangt het klinisch oordeel van de arts of afdeling niet, wiens expertise het is de aanpak af te stemmen op de individuele noden van zijn
patiënt. Eetexpert ontwikkelde dit ondersteuningsmateriaal voor pediatriediensten met. uiterste zorg: u vindt wetenschappelijke onderbouw in bijhorende achtergrondtekst die werd gevalideerd door een expertengroep bestaande uit kinderartsen en
gespecialiseerde artsen uit algemene, psychiatrische en universitaire ziekenhuizen. De gebruiker is zelf verantwoordelijk voor het gebruik van de gegeven informatie. Eetexpert
kan niet aansprakelijk worden gesteld voor welke schade dan ook geleden door het gebruik van dit ondersteuningsmateriaal.