Toolbox

Toolbox eetproblemen en sport

Door jezelf te informeren over eet-en gewichtsproblemen, zet je een belangrijke stap richting het voorkomen van moeilijkheden. Daarom willen we iedereen in de sportcontext, gaande van sporters en coaches, tot teamgenoten, bestuursleden, juryleden, ondersteunend personeel en ouders, de nodige kennis en vaardigheden aanreiken om versterkend te werken en gepast te kunnen reageren bij moeilijkheden.

Sport-specifieke risico’s

Binnen de sportcontext worden een aantal specifieke situaties en activiteiten onderscheiden, die als ‘risicovol’ worden beschouwd. Het wordt aangeraden om extra waakzaam te zijn bij één van volgende gebeurtenissen:

Op jonge leeftijd starten met trainen op hoog niveau (mogelijke interferentie met groei en puberteit)

Niet selectie of de-selectie

Grote sprong in trainingsbelasting (bv. naar een hoger team promoveren)

Wijzigingen in lichaamssamenstelling of gewicht volgend op puberteit of blessure/ziekte

Weeg- en meetmomenten (risico vergroot bij onvoldoende uitleg en bekendmaken van resultaten in groep)

Druk om de lichaamssamenstelling of het gewicht te veranderen (bv. gewichtsklasse bij wedstrijden)

Risico-sporten

Internationale cijfers tonen aan dat eetstoornissen in alle sporttakken kunnen voorkomen, maar dat bepaalde disciplines een groter risico kennen.

Esthetische sporten

Beoefenaars van esthetische sporten (gymnastiek, synchroonzwemmen, schoonspringen, kunstschaatsen) hebben een verhoogd risico om een verstoord eetgedrag te ontwikkelen omdat de jurybeoordeling en de esthetiek vaak mede bepaald worden door hoe de sporter er fysiek uitziet. Vaak verwacht men een perfect afgetraind en mager lichaam en kleurt dit ook de beoordeling.

Sporten met gewichtsklassen

In sporten met gewichtsklassen (bv. judo, worstelen, roeien, schansspringen, gewichtheffen) kampen de sporters vaak met gewichtsschommelingen of gebruiken ze ongezonde gewichtscontrolemaatregelen om te kunnen kampen in een bepaalde gewichtsklasse. Dit vormt voornamelijk een risico als het natuurlijk gezond gewicht van de sporter veraf ligt van de gewichtsklasse waarin de sporter kampt.

Duur- of uithoudingssporten

Bij duur- of uithoudingssporten (bv. lange afstand lopen, triatlon, wielrennen) geldt dat er een té grote en eenzijdige nadruk wordt gelegd op het belang van een laag gewicht voor een optimale prestatie. Hierdoor loopt de sporter het risico om rigide en extreem in te zetten op gewichtsverlies.

Weeg- en meetmomenten

Evaluatie van de lichaamssamenstelling is heel gebruikelijk in de sport, maar de vraag is of het altijd nodig is en of het de gezondheid en het welzijn van de sporter garandeert. Meer en meer gaan er stemmen op om het wegen en meten sterk te verminderen en niet meer uit te voeren bij jonge sporters. Weeg- en meetmomenten blijken namelijk ten koste te gaan van een positief zelfbeeld en leggen een grote nadruk op gewicht. Ga daarom doordacht om met meten en wegen. Bekijk de huidige aanpak kritisch en stem de richtlijnen af met de federatie.

Wanneer er toch een meet- of weegmoment plaatsvindt, hou dan zeker rekening met onderstaande punten.

Basisprincipes

- First do no harm. De mentale en fysieke gezondheid van een sporter staat steeds voorop en krijgt voorrang op het verbeteren van prestaties.

- Wees spaarzaam. Motiveer elke beoordeling van de lichaamssamenstelling en vermijd routinematig wegen om te wegen. De gegevens die uit de beoordeling worden verkregen, moeten worden gebruikt om trainings- en/of voedingsinterventies te beoordelen of te informeren.

- Hou altijd rekening met leeftijd, ontwikkelingsniveau en competitie niveau.

- Elke sporter blijft baas over zijn of haar lichaam. De sporter en eventueel ouders/voogd worden ten alle tijde betrokken bij het keuzeproces om al dan niet een lichaamsanalyse te doen via inspraak en geïnformeerde toestemming.

- Lichaamsmetingen mogen nooit afgedwongen worden. Wees waakzaam voor verborgen negatieve of straffende gevolgen bij weigering.

- Elke sporter heeft recht op vertrouwelijkheid. Beoordelingen gebeuren vertrouwelijk en nooit in groep.

- Metingen worden uitgevoerd en geïnterpreteerd door gediplomeerde en opgeleide personen (bv. ISAK huidplooimeting, Dexa) Deze maken idealiter deel uit van het interprofessionele team.

Vertrouwelijkheid

Alle gegevens met betrekking tot de beoordeling van de lichaamssamenstelling (beoordeling, feedback, opslag van gegevens) moeten worden behandeld als vertrouwelijke medische informatie.
De sporter moet worden geïnformeerd rond waar en voor hoe lang informatie wordt opgeslagen, en wie toegang heeft.
Een sporter heeft het recht om te kiezen of toegang te weigeren tot hun lichaamssamenstellingsbeoordelingsgegevens
Gegevens over de lichaamssamenstelling mogen niet worden weergegeven in een gemeenschappelijke ruimte
Individuele beoordelingsgegevens over de lichaamssamenstelling mogen niet in groepsverband worden besproken

Zorgpunten

Wees extra waakzaam wanneer je sporter een geschiedenis heeft van eetproblemen of momenteel problemen ervaart. Stem af met het (para)medische team (sportdiëtist, psycholoog en/of arts).
Indien naar aanleiding van de lichaamsgewichtbeoordeling een wijziging in de lichaamssamenstelling wordt gesuggereerd, moet de atleet hier ook de nodige deskundige ondersteuning in kunnen krijgen.

Bron: AIS, Body composition Assessment