Stappenplan basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen - Screening

Screening van een eetstoornis

Screeningsvragenlijsten voor de eerste lijn

Een screeningsvragenlijst is nuttig bij vermoeden van een eetstoornis [1, 2, 3, 6]. Speciaal ontwikkeld voor de eerstelijnspraktijk zijn de ESP [4] en de SCOFF [5]. Beide vragenlijsten zijn erg kort. Zij hebben hoge sensitiviteit (weinig valse negatieven), maar een beperkte specificiteit (veel valse positieven). Ze zijn dus in de eerste plaats geschikt om een eetstoornis uit te sluiten, niet om een diagnose te stellen. Bij minimum 2 positieve antwoorden op 1 van de vragenlijsten wordt aangeraden verder te screenen op eetstoornissen. De kans op een eetstoornis ligt dan tussen 25% en 40% [5, 4]. De ESP wordt als minder bedreigend ervaren [3].

SCOFF (Sick, Control, One Stone, Fat, Food)

Wekt u braken op omdat u zich met een “volle maag” niet goed voelt?
Bent u bang dat u geen controle meer heeft over de hoeveelheid die u eet?
Bent u meer dan 6 kg afgevallen in 3 maanden tijd?
Denkt u dat u te dik bent, terwijl anderen vinden dat u mager bent?
Vindt u dat voedsel een belangrijke plaats inneemt in uw leven?

ESP (Eating disorder Screen for Primary care)

Bent u tevreden over uw eetgewoonten?
Eet u ooit wel eens in het geheim?
Heeft uw gewicht invloed op hoe u zich voelt?
Hebt u nu last van een eetstoornis, of heeft u dat in het verleden ooit gehad?

Aanvullende informatie rond screening

Bij personen met diabetes type 1, kan de mSCOFF (modified SCOFF; Amercian Diabetes Association, 2014) gebruikt worden. Hierbij wordt het laatste item van de SCOFF vervangen door (vrij vertaald):

“Gebeurt het dat u minder insuline gebruikt dan u zou moeten”? [7]

De APA (2022) [8] raadt aan om de SCOFF aan te vullen met een item dat peilt naar de Eetbuistoornis; ze stellen hiervoor volgend item voor uit de Binge Eating Disorder Screener (BEDS-7 (EN)):

“Heeft u in de afgelopen 3 maanden perioden gehad van overmatig overeten (d.w.z. aanzienlijk meer eten dan wat de meeste mensen zouden eten in een vergelijkbare tijd)?”,
Een follow-up vraag kan toegevoegd worden om te peilen naar controleverlies: “Tijdens uw perioden van overmatig overeten, had u ooit het gevoel dat u geen controle had over uw eten (bv., niet in staat zijn om te stoppen met eten, zich gedwongen voelen om te eten, of steeds over en weer gaan voor meer voedsel)?”

De SCOFF is minder sensitief voor eetstoornissen bij mannen [8]. Gezien compulsief bewegen een meer prominente rol lijkt te hebben bij mannen met een eetstoornis [9], kan het ook zinvol zijn te peilen naar compulsief bewegen. Kenmerken zijn o.m. [10]

zich gedwongen voelen om te bewegen
angst/schuldgevoel als de beweging niet kan doorgaan
interfereert met professioneel en/of sociaal leven
blijven beweging ondanks blessure of medische complicatie

De APA (2022) [8] raadt aan om screeningsvragen rond eetstoornissen op te nemen als deel van het basis psychiatrisch onderzoek. Algemene vragen die peilen naar een mogelijke eetstoornis, kunnen zijn:

“Hebt u of hebben anderen zich ooit zorgen gemaakt dat uw preoccupatie met gewicht, lichaamsvorm, of voedsel buitensporig is?” (of in eenvoudiger taal: “Heb je je ooit zorgen gemaakt rond hoeveel je bezig bent met je gewicht, met eten, met hoe je lichaam eruit ziet? Of hebben anderen hier je hier ooit op aangesproken?”)
“Heeft u het gevoel dat uw gewicht of lichaamsvorm buitensporig invloed heeft op hoe u over uzelf denkt?” (of eenvudiger: ” Is je gewicht of hoe je lichaam eruit ziet heel erg belangrijk in hoe je je voelt?”)
Uiteraard kan ook een screeningsvragenlijst worden afgenomen (zoals de SCOFF).

Screening van psychologische factoren bij overgewicht

Kinderen met overgewicht kunnen verschillende eetgedragingen vertonen die kunnen wijzen op verstoord eetgedrag. Deze tool beschrijft enkele stappen die doorlopen kunnen worden door eerstelijnshulpverleners om na te gaan of er sprake is van emotioneel eten, extern eten, lijngericht eten, eetbuien, of het gewichtsprobleem een uiting is van een familiale pathologie of comorbide psychopathologie.

Materialen