Stappenplan overgewicht volwassenen – huisarts

Visie

Verandering in leefstijl

Obesitas is een complexe, chronische en vaak progressieve aandoening die verschillende medische aandoeningen veroorzaakt. Een adequate aanpak van overgewicht en obesitas vereist gedragsveranderingen in leefstijl die vervolgens gehandhaafd moeten worden. Een aanpak en opvolging op lange termijn is dan ook noodzakelijk.

Gewicht en eetstoornissen

Ondanks het feit dat obesitas en eetstoornissen vaak als twee aparte domeinen benaderd werden, blijkt hoe langer hoe meer de nauwe band tussen overgewicht en eetstoornissen. Recent onderzoek wijst op de nood aan een geïntegreerde aanpak aangezien er een belangrijke overlap bestaat [9]. Personen met obesitas maken vaak gebruik van ongezonde methodes tot gewichtscontrole [10, 11], personen die vaak diëten hebben een veel grotere kans op het ontwikkelen van eetbuien [12] en een groot aandeel personen met boulimia nervosa had in de kindertijd overgewicht [13]. De preventieve acties voor obesitas mogen de prevalentie van eetstoornissen niet doen toenemen en vice versa. Eetstoornissen en overgewicht (obesitas) zijn aan elkaar gekoppeld en de preventie ervan en hulpverlening ervoor mag dan ook niet gescheiden verlopen. Te eenzijdige focus op gewicht is bij de aanpak van overgewicht en obesitas dan ook te vermijden. Het bevorderen van een gezonde leefstijl, met inbegrip van gezond en evenichtig eten, plezierige fysieke activiteiten op maat en een gezond lichaamsbeeld zijn te verkiezen uitgangspunten [5]. Een goede inschatting en begeleiding van de problematiek dient men steeds te situeren tegen de achtergrond van het algemeen welzijn en welbevinden.

Integrale aanpak

We pleiten ook voor een integrale aanpak. Te vaak zien we nog een opsplitsing tussen medische en psychosociale benadering. De behandeling van volwassenen met overgewicht en obesitas vraagt essentieel om een multidisciplinaire aanpak. Gewichtsproblemen kenmerken zich in een verstoord eet- en beweeggedrag en het lichamelijk functioneren kan in belangrijke mate verstoord zijn. Anderzijds hangt overgewicht vaak samen met een laag zelfbeeld, een verstoord lichaamsbeeld of negatieve lichaamsbeleving, een problematische emotieregulatie en gebrekkige sociale vaardigheden. Daarom pleiten we voor een verkenning op drie vlakken: voeding (incl. eetgedrag), somatisch en psychosociaal functioneren. In de praktijk is een samenwerking tussen een medicus (huisarts, endocrinoloog), een diëtist, een bewegingsdeskundige/kinesist en een psycholoog (psychiater, orthopedagoog) daarom aangewezen. De zorg voor eet- en gewichtsproblemen vraagt een multidisciplinaire samenwerking die continuïteit in zorg waarborgt. De huisarts is hierin een belangrijke schakel en heeft een coördinerende functie.

Normaal gewicht vs gezond gewicht

Goede kennis van ‘normaal’, ‘gezond’ of ‘gewenst’ gedrag is vereist voor men spreekt van eet- en gewichtsproblemen. Eet- en gewichtsproblemen kunnen erg complex zijn, verweven in een biopsychosociaal samenspel van factoren, hetgeen een ruimere kijk vergt dan alleen maar aandacht voor de specifieke klacht, gedrag of symptoom. De brede focus van de huisartspraktijk en de bijzondere mogelijkheden van de huisarts om letterlijk aan huis te komen, leunt aan bij deze visie.

Multidisciplinair en stepped care

We pleiten verder voor betere samenwerking tussen bestaande diensten volgens een stepped-care model waarbij verschillende graden van specialisatie het zorgaanbod voor volwassenen met eet- en gewichtsproblemen kunnen invullen. Niet iedereen heeft iemand nodig die expert is in de problematiek. Hulpverleners in de eerste lijn moeten wel op tijd signalen herkennen wanneer doorverwijzing nodig is. Daardoor ontstaat een soort piramidemodel waarbij patiënten naargelang de ernst van hun problematiek kunnen worden doorverwezen naar gespecialiseerde hulp.

Netwerkvorming

Verder pleiten we voor een goede netwerkvorming per regio.