Stappenplan basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen
Dit stappenplan brengt verschillende basiselementen samen bij de preventie en aanpak van eetproblemen en gewichtsproblemen.
Edmonton Obesity Staging System (EOSS)
EOSS
DE EOSS maakt een ernstinschatting van obesitas op basis van breed gezondheidsrisico, niet op basis van BMI.
Recent stelde de World Obesity Federation (vroeger de IASS) de EOSS (Edmonton Obesity Staging System) voor [1]. De EOSS is het eerste systeem in verband met zorgtoewijzing dat helemaal aansluit bij de focusverschuiving van gewicht naar gezondheid. De EOSS werd in 2012 door de Canadese overheid gevalideerd in een ‘position statement’ [2]. Aan- of afwezigheid van risicofactoren op vlak van medische toestand, mentale toestand en functionaliteit komen hierbij aan bod, bij patiënten met een BMI vanaf 30. Hierbij worden 5 stadia (0-4) onderscheiden, waarbij stadium 4 de hoogste ernst weerspiegelt. De persoon met obesitas krijgt een stadium toegekend op elk van deze domeinen, en het hoogst genoteerde stadium vormt het uiteindelijk stadium waarin de persoon geclassificeerd wordt en dat richting geeft aan de behandeling.
| Inschatting gezondheidsrisico | Intensiteit behandeling | |
| Stadium 0 | – Geen medische risicofactoren; EN – Geen lichamelijke symptomen; EN – Geen psychologische symptomen; EN – Geen weerslag op welzijn; EN – Geen functionele beperkingen | Verdere gewichtstoename voorkomen door leefstijladvies. Halfjaarlijkse opvolging door huisarts. |
| Stadium 1 | – Subklinische medische risicofactoren (bijv. borderline hypertensie, gestoorde nuchtere glycemie,…); OF – Milde lichamelijke symptomen die geen medische behandeling vereisen (bijv. dyspnee bij matige inspanning, occasioneel pijn, moeheid,…); OF – Milde gewichtsgerelateerde psychologische symptomen; OF – Milde weerslag op welzijn; OF – Milde functionele beperkingen | Meer intense leefstijl interventies via een individueel behandelplan, waaronder herstel van eet- en beweeggedrag en psychosociaal welbevinden. Gewichtstoename voorkomen. Geregelde opvolging van risicofactoren en gezondheidsstatus door huisarts. |
| Stadium 2 | – Medische risicofactoren (bijv. hypertensie, diabetes mellitus type 2, slaapapneu,…); OF – Gewichtsgerelateerde co-morbiditeit die een medische behandeling vereist (osteoarthritis, reflux, polycysteusovariumsyndroom,…); OF – Matige gewichtsgerelateerde psychologische symptomen (bijv. angststoornis, eetstoornis); OF – Matige weerslag op welzijn; OF – Matige functionele beperkingen in ADL | Bespreek multidisciplinaire obesitasbehandeling met intense leefstijlinterventies. Inschakeling van gespecialiseerde psycholoog, diëtist en bewegingstherapeut met regelmatig bilan. Bespreek opties rond farmacotherapie voor comorbiditeiten en overweeg bariatrische heelkunde. Nauwe opvolging en behandeling van comorbiditeiten. |
| Stadium 3 | – Ernstige gewichtsgerelateerde co-morbiditeit met orgaanschade (bijv. myocardinfarct, hartfalen, diabetische complicaties,…); OF – Ernstige psychologische symptomen; OF – Ernstige functionele beperkingen; OF – Ernstige weerslag op welzijn | Meer intensieve multidisciplinaire obesitasbehandeling met intense leefstijlinterventies. Inschakeling van een gespecialiseerd obesitasteam en samenwerking met medisch specialisten. Bespreek opties rond farmacotherapie voor comorbiditeiten en overweeg bariatrische heelkunde. Nauwe opvolging en behandeling van comorbiditeiten. |
| Stadium 4 | – Zeer ernstige gewichtsgerelateerde co-morbiditeit in eindstadium; OF – Zeer ernstige invaliderende gewichtsgerelateerde psychologische symptomen; OF – Zeer ernstige functionele beperkingen | Agressieve obesitasbehandeling die haalbaar is. Indien geen motivatie tot gedragsverandering palliatieve aanpak waaronder pijnbehandeling, arbeidsbegeleiding en psychosociale ondersteuning. |
EOSS-modified
De EOSS-modified beschrijft specifieke cirteria per stadium.
Sharma en Kushner [2] stellen dus een trapsgewijze aanpak voor, waarbij de intensiteit van de behandeling afgestemd is op de ernst van de comorbiditeiten. Kuk en collega’s [3] beschreven een reeks specifieke criteria voor de EOSS-stadia bij volwassenen. De EOSS-stadia van ernst werden gevalideerd in de link met mortaliteit, i.e. patiënten uit stadium 2/3 hebben een hoger mortaliteitsrisico dan patiënten uit stadium 0/1, en de EOSS voorspelt mortaliteit beter dan BMI [3,4].
EOSS-modified (Kuk et al., 2011)
De referentiewaarden kunnen verschillen in een Belgische/Europese context.
| Stage 0 | No reported EOSS factors |
| Stage 1 | BP ≥130/85 and (or) <125/75 mm Hg for individuals with T2D Fasting glucose ≥100 and <125 mg/dl Cholesterol ≥200 and <240 mg/dl Triglycerides ≥150 and <200 mg/dl HDL <60 mg/dl Shortness of breath during physical activity |
| Stage 2 | Diagnosed hypertension or hypertension medication BP ≥140/90 mm Hg or 130 /80 for individuals with T2D T2D Fasting glucose ≥125 mg/dl Diagnosed hypercholesterolemia Cholesterol ≥240 mg/dl Diagnosed hypertriglyceridemia Triglycerides ≥200 mg/dl HDL < 40 mg/dl Gout Depression Fatigue Urinary leakage Low back pain Joint stiffness Reported emotional outlook of “generally sad,” or Self-reported health of “fair” |
| Stage 3 | Reported chest pain Chest pain during exercise Heart attack Calf pain during exercise Stroke Shortness of breath when sleeping Shortness of breath when sitting Psychiatric or psychological counseling, or Moderate or severe cardiomegaly Reported emotional outlook of “often depressed”, or Self-reported health of “poor” |
| Stage 4 | This stage was not examined as these factors were not available in the ACLS database |
EOSS-P
De EOSS-P stelt een ernstinschatting voor op basis van medische, biomechanische en psychologische gezondheidsinformatie en de sociale omgeving en familiale situatie van het kind met obesitas.
Enkele jaren geleden werd in Canada een nieuw classificatiesysteem ontwikkeld voor obesitas bij kinderen, namelijk het Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics (EOSS-P) [5, 6], gebaseerd op het goed gedocumenteerde EOSS voor volwassenen [1, 3, 4] en van daaruit “evidence-informed”. Kinderen worden ingedeeld in verschillende ernststadia van obesitas, niet op basis van BMI, maar op basis van zowel medische, mechanische als mentale gezondheidsinformatie en ook rekening houdend met het sociale en familiale milieu van het kind. Het domein “sociaal en familiaal milieu” is nieuw ten opzichte van de EOSS bij volwassenen. Het weerspiegelt het belang van ouderlijke steun, en van de sociaal-economische situatie waarin het kind opgroeit. Deze 4 M’s dragen bij tot een classificatie in 1 van 4 stadia die een indicatie geven van zowel de ernst van de comorbiditeiten als van de barrières in behandeling. Dit is één stadium minder dan bij volwassenen, omdat het meest ernstige stadium, dat grenst aan palliatieve behandeling, niet weerhouden wordt bij kinderen [6].
De EOSS en EOSS-P weerspiegelen de complexiteit van de obesitasproblematiek en de heterogeniteit van de obese populatie. De oorzaken van obesitas variëren, en de ene persoon wordt zwaarder getroffen door de gevolgen van obesitas dan de andere. Hierdoor draagt de EOSS bij aan correcte beeldvorming rond obesitas, gaat ze stigmatisering tegen. Een belangrijke meerwaarde voor de praktijk is dat de EOSS(-P) barrières in behandeling meeneemt in de stadiëring. Een jongere die nog relatief weinig hinder ondervindt van zijn gewicht, maar gezien zijn gezinssituatie of door een mentale beperking een negatieve prognose heeft, zal vanuit dit systeem een intensievere zorg toegekend krijgen. Dit sluit ongetwijfeld aan bij de ervaring van heel wat clinici [6].
Dit classificatiesysteem voor kinderen werd ontwikkeld door hulpverleners en onderzoekers binnen gespecialiseerde zorg voor kinderen met obesitas, met medewerking van de ontwikkelaar van de EOSS voor volwassenen. De EOSS-P lijkt beloftevol, maar dient zelf nog gevalideerd te worden [6].
EOSS-P [6]
| Inschatting gezondheidsrisico | Behandelplan* | |
| Stadium 0 | Metabool: Geen metabole abnormaliteiten Mechanisch: Geen functionele beperkingen Mentaal: geen psychopathologie Milieu: geen bezorgdheden in de ouderlijke, gezins- of sociale context | Monitoring van obesitasgerelateerde risicofactoren en leefstijladvies door de huisarts op regelmatige tijdstippen |
| Stadium 1 | Metabool: Milde metabole abnormaliteiten (bv. verminderde glucosetolerantie, prehypertensie, milde abnormaliteiten in lipiden, milde vet-infiltratie van de lever/ verhoging in transaminasen) Mechanisch: Milde bio-mechanische complicaties (bv. obstructieve slaapapneu zonder positieve drukbeademing/Positive Airway Pressure, milde musculoskeletale pijn die niet interfereert met dagdagelijkse activiteiten) Mentaal: Milde psychopathologie, ADHD, leerstoornis, milde preoccupatie met lichaamsbeeld, occasioneel emotioneel of occasionele eetbuien, pesten, milde ontwikkelingsvertraging Milieu: Lichte relatieproblemen, lichte beperkingen in de mogelijkheden van zorgfiguren om de noden van het kind te ondersteunen | Monitoring van obesitasgerelateerde risicofactoren en leefstijladvies door de huisarts in samenwerking met een diëtist of psycholoog afhankelijk van de noden van het individu |
| Stadium 2 | Metabool: Matige metabole complicaties die medicamenteuze behandeling vereisen (bv. diabetes type 2, hypertensie, verstoorde lipiden, polycysteus ovariumsyndroom, matige tot ernstige vetinfiltratie van de lever) Mechanisch: Matige bio-mechanische complicaties (bv. obstructieve slaapapneu die ademhalingsondersteuning/PAP vereist, gastro-oesofagale refluxziekte, musculoskeletale pijn die het activiteitsniveau belemmert, matige beperkingen in dagdagelijkse activiteiten) Mentaal: Matige mentale problemen (bv. majeure depressie, angststoornis, frequente eetbuien, significante verstoring in het lichaamsbeeld, matige ontwikkelingsvertraging) Milieu: Matige relatieproblemen, opvallend pestgedrag thuis of op school, duidelijke beperkingen in de mogelijkheden van zorgfiguren om de noden van het kind te ondersteunen | Doorverwijzing naar multidisciplinaire kinderobesitaswerking voor uitgebreide diagnostiek (in België PMOC); meer intensieve en gezinsgeoriënteerde begeleiding en leefstijlbehandeling; regelmatige follow-up afspraken rond comorbiditeiten |
| Stadium 3 | Metabool: Ongecontroleerde metabole complicaties (bv. diabetes type 2 met complicaties of met het niet halen van de glycemische streefwaarden Mechanisch: obstructieve slaapapneu die PAP en extra zuurstof vereist, beperkte mobiliteit, kortademighied bij zitten/slapen Mentaal: Ongecontroleerde psychopathologie, schoolverzuim, dagelijkse eetbuien, ernstige verstoring in het lichaamsbeeld Milieu: Ernstige relatieproblemen, zorgfiguren zijn niet in staat om de noden van het kind te ondersteunen (kan blootstelling aan familiaal geweld omvatten), gevaarlijke omgeving (thuis, buurt of school) | Doorverwijzing naar een derdelijns multidisciplinaire kinderobesitaswerking voor uitgebreide diagnostiek, met mogelijke inclusie van deelspecialismen in de zorg voor comorbiditeiten; meer intensieve en gezinsgeoriënteerde begeleiding en leefstijlbehandeling; overweging van aanvullende, intensieve therapiemethoden (bv. bariatrische chirurgie); regelmatige follow-up afspraken rond comorbiditeiten |
In 2023 werkte het KCE kwaliteitsindicatoren uit voor Pediatrische Multidisciplinaire ObesitasCentra. Dit rapport bevat relevante metabole parameters voor kinderen in België. Hieronder vind je de originele EOSS-P (Engelstalig), en een Nederlandstalige versie die aangepast is aan de Belgische context.
Infofiche-gewichtsproblemen-kinderen-EOSS-P
Nederlandstalige versie aangepast aan de Belgische context: Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics (EOSS-P).
Infofiche
– 3.8 MB
Infofiche-gewichtsproblemen-kinderen-EOSS-P-English
Originele (Engelstalige) versie: Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics (EOSS-P).
Infofiche
– 308 KB
Materialen zorgtoewijzing bij obesitas vanuit de eerste lijn
Eetexpert ontwikkelde een voorstel voor gerichte zorgtoewijzing bij obesitas vanuit de eerste lijn, dat gebaseerd is op de inzichten van de EOSS.
Infofiche overgewicht ernstinschatting EOSS
Gerichte zorgtoewijzing vanuit de eerstelijn bij de aanpak van overgewicht.
Infofiche
– 895 KB
Tekst overgewicht – zorgtoewijzing – eerstelijnwerker
Voorstel voor gerichte zorgtoewijzing vanuit de eerste lijn bij obesitas.
Tekst
– 1.0 MB
Referenties 
[1] Sharma, A. M., & Kushner, R. F. (2009). A proposed clinical staging system for obesity. International Journal of Obesity, 33, 289–295.
[2] Northern Health (2012). Position on health, weight, and obesity. Northern Health, Canada.
[3] Kuk, J. L., Ardern, C. I., Church, T. S., Sharma, A. M., Padwal, R., Sui, X., & Blair, S. N. (2011). Edmonton Obesity Staging System: association with weight history and mortality risk. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 36, 570–576.
[4] Padwal, R. S., Pajewski, N. M., Allison, D. B., & Sharma, A. M. (2011). Using the Edmonton obesity staging system to predict mortality in a population- representative cohort of people with overweight and obesity. Canadian Medical Association Journal, 183, E1059 – E1066.
[5] Hadjiyannakis, S., Buchholz, A., Chaoine, J. P., Hamilton, J., Jetha, M. M., Birken, C., Morrison, K. M., Sharma, A. M., & Ball G. D. C. (2013). The Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics (EOSS-P):A proposed clinical staging system for pediatric obesity. Canadian Journal of Diabetes, 37, S240 – 619 OR.
[6] Hadjiyannakis, S., Buchholz, A., Chanoine, J.-P., Jetha, M. M., Gaboury, L., Hamilton, J., . . . Ball, G. (2016). The Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics: A proposed clinical staging system for paediatric obesity. Paediatrics and Child Health, 21, 21-26.