Edmonton Obesity Staging System (EOSS)

EOSS

DE EOSS maakt een ernstinschatting van obesitas op basis van breed gezondheidsrisico, niet op basis van BMI.

Recent stelde de World Obesity Federation (vroeger de IASS) de EOSS (Edmonton Obesity Staging System) voor  [1]. De EOSS is het eerste systeem in verband met zorgtoewijzing dat helemaal aansluit bij de focusverschuiving van gewicht naar gezondheid. De EOSS werd in 2012 door de Canadese overheid gevalideerd in een ‘position statement’ [2]. Aan- of afwezigheid van risicofactoren op vlak van medische toestand, mentale toestand en functionaliteit komen hierbij aan bod, bij patiënten met een BMI vanaf 30. Hierbij  worden 5 stadia (0-4) onderscheiden, waarbij stadium 4 de hoogste ernst weerspiegelt. De persoon met obesitas krijgt een stadium toegekend op elk van deze domeinen, en het hoogst genoteerde stadium vormt het uiteindelijk stadium waarin de persoon geclassificeerd wordt en dat richting geeft aan de behandeling.

Inschatting gezondheidsrisicoIntensiteit behandeling
Stadium 0– Geen medische risicofactoren; EN
– Geen lichamelijke symptomen; EN
– Geen psychologische symptomen; EN
– Geen weerslag op welzijn; EN
– Geen functionele beperkingen
Verdere gewichtstoename voorkomen door 
leefstijladvies. Halfjaarlijkse opvolging door 
huisarts.
Stadium 1– Subklinische medische risicofactoren (bijv. borderline 
hypertensie, gestoorde nuchtere glycemie,…); OF
– Milde lichamelijke symptomen die geen medische behandeling 
vereisen (bijv. dyspnee bij matige inspanning, occasioneel pijn, 
moeheid,…); OF
– Milde gewichtsgerelateerde psychologische symptomen; OF
– Milde weerslag op welzijn; OF
– Milde functionele beperkingen
Meer intense leefstijl interventies via een 
individueel behandelplan, waaronder herstel 
van eet- en beweeggedrag en psychosociaal 
welbevinden. Gewichtstoename voorkomen. 
Geregelde opvolging van risicofactoren en 
gezondheidsstatus door huisarts.
Stadium 2– Medische risicofactoren (bijv. hypertensie, diabetes mellitus 
type 2, slaapapneu,…); OF
– Gewichtsgerelateerde co-morbiditeit die een medische 
behandeling vereist (osteoarthritis, reflux, 
polycysteusovariumsyndroom,…); OF
– Matige gewichtsgerelateerde psychologische symptomen 
(bijv. angststoornis, eetstoornis); OF
– Matige weerslag op welzijn; OF
– Matige functionele beperkingen in ADL
 
Bespreek multidisciplinaire obesitasbehandeling 
met intense leefstijlinterventies. Inschakeling 
van gespecialiseerde psycholoog, diëtist en 
bewegingstherapeut met regelmatig bilan. 
Bespreek opties rond farmacotherapie voor 
comorbiditeiten en overweeg bariatrische 
heelkunde. Nauwe opvolging en behandeling 
van comorbiditeiten.
Stadium 3– Ernstige gewichtsgerelateerde co-morbiditeit met orgaanschade 
(bijv. myocardinfarct, hartfalen, diabetische complicaties,…); OF
– Ernstige psychologische symptomen; OF
– Ernstige functionele beperkingen; OF
– Ernstige weerslag op welzijn
Meer intensieve multidisciplinaire 
obesitasbehandeling met intense 
leefstijlinterventies. Inschakeling van een 
gespecialiseerd obesitasteam en samenwerking 
met medisch specialisten. Bespreek opties rond 
farmacotherapie voor comorbiditeiten en 
overweeg bariatrische heelkunde. Nauwe 
opvolging en behandeling van comorbiditeiten.
Stadium 4  
 
– Zeer ernstige gewichtsgerelateerde co-morbiditeit in 
eindstadium; OF
– Zeer ernstige invaliderende gewichtsgerelateerde psychologische 
symptomen; OF
– Zeer ernstige functionele beperkingen
Agressieve obesitasbehandeling die haalbaar is. 
Indien geen motivatie tot gedragsverandering 
palliatieve aanpak waaronder pijnbehandeling, 
arbeidsbegeleiding en psychosociale ondersteuning.
 

EOSS-modified

De EOSS-modified beschrijft specifieke cirteria per stadium.

Sharma en Kushner [2] stellen dus een trapsgewijze aanpak voor, waarbij de intensiteit van de behandeling afgestemd is op de ernst van de comorbiditeiten. Kuk en collega’s [3] beschreven een reeks specifieke criteria voor de EOSS-stadia bij volwassenen. De EOSS-stadia van ernst werden gevalideerd in de link met mortaliteit, i.e. patiënten uit stadium 2/3 hebben een hoger mortaliteitsrisico dan patiënten uit stadium 0/1, en de EOSS voorspelt mortaliteit beter dan BMI [3,4].

EOSS-modified (Kuk et al., 2011)

De referentiewaarden kunnen verschillen in een Belgische/Europese context.

Stage 0No reported EOSS factors
Stage 1BP ≥130/85 and (or) <125/75 mm Hg for individuals with T2D
Fasting glucose ≥100 and <125 mg/dl
Cholesterol ≥200 and <240 mg/dl
Triglycerides ≥150 and <200 mg/dl
HDL <60 mg/dl
Shortness of breath during physical activity
Stage 2Diagnosed hypertension or hypertension medication
BP ≥140/90 mm Hg or 130 /80 for individuals with T2D
T2D
Fasting glucose ≥125 mg/dl
Diagnosed hypercholesterolemia
Cholesterol ≥240 mg/dl
Diagnosed hypertriglyceridemia
Triglycerides ≥200 mg/dl
HDL < 40 mg/dl
Gout
Depression
Fatigue
Urinary leakage
Low back pain
Joint stiffness
Reported emotional outlook of “generally sad,” or
Self-reported health of “fair”
Stage 3Reported chest pain
Chest pain during exercise
Heart attack
Calf pain during exercise
Stroke
Shortness of breath when sleeping
Shortness of breath when sitting
Psychiatric or psychological counseling, or
Moderate or severe cardiomegaly
Reported emotional outlook of “often depressed”, or
Self-reported health of “poor”
Stage 4This stage was not examined as these factors were not available in the ACLS database

EOSS-P

De EOSS-P stelt een ernstinschatting voor op basis van medische, biomechanische en psychologische gezondheidsinformatie en de sociale omgeving en familiale situatie van het kind met obesitas.

Enkele jaren geleden werd in Canada een nieuw classificatiesysteem ontwikkeld voor obesitas bij kinderen, namelijk het Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics (EOSS-P) [5, 6], gebaseerd op het goed gedocumenteerde EOSS voor volwassenen [1, 3, 4]  en van daaruit “evidence-informed”. Kinderen worden ingedeeld in verschillende ernststadia van obesitas, niet op basis van BMI, maar op basis van zowel medische, mechanische als mentale gezondheidsinformatie en ook rekening houdend met het sociale en familiale milieu van het kind. Het domein “sociaal en familiaal milieu” is nieuw ten opzichte van de EOSS bij volwassenen. Het weerspiegelt het belang van ouderlijke steun, en van de sociaal-economische situatie waarin het kind opgroeit. Deze 4 M’s dragen bij tot een classificatie in 1 van 4 stadia die een indicatie geven van zowel de ernst van de comorbiditeiten als van de barrières in behandeling. Dit is één stadium minder dan bij volwassenen, omdat het meest ernstige stadium, dat grenst aan palliatieve behandeling, niet weerhouden wordt bij kinderen [6].

De EOSS en EOSS-P weerspiegelen de complexiteit van de obesitasproblematiek en de heterogeniteit van de obese populatie. De oorzaken van obesitas variëren, en de ene persoon wordt zwaarder getroffen door de gevolgen van obesitas dan de andere. Hierdoor draagt de EOSS bij aan correcte beeldvorming rond obesitas, gaat ze stigmatisering tegen. Een belangrijke meerwaarde voor de praktijk is dat de EOSS(-P) barrières in behandeling meeneemt in de stadiëring. Een jongere die nog relatief weinig hinder ondervindt van zijn gewicht, maar gezien zijn gezinssituatie of door een mentale beperking een negatieve prognose heeft, zal vanuit dit systeem een intensievere zorg toegekend krijgen. Dit sluit ongetwijfeld aan bij de ervaring van heel wat clinici [6].

Dit classificatiesysteem voor kinderen werd ontwikkeld door hulpverleners en onderzoekers binnen gespecialiseerde zorg voor kinderen met obesitas, met medewerking van de ontwikkelaar van de EOSS voor volwassenen. De EOSS-P lijkt beloftevol, maar dient zelf nog gevalideerd te worden [6]. 

EOSS-P [6]

Inschatting gezondheidsrisicoBehandelplan*
Stadium 0Metabool: Geen metabole abnormaliteiten
Mechanisch: Geen functionele beperkingen
Mentaal: geen psychopathologie
Milieu: geen bezorgdheden in de ouderlijke, gezins- of sociale context
Monitoring van obesitasgerelateerde risicofactoren en leefstijladvies door de huisarts op regelmatige tijdstippen
Stadium 1Metabool: Milde metabole abnormaliteiten (bv. verminderde glucosetolerantie, prehypertensie, milde abnormaliteiten in lipiden, milde vet-infiltratie van de lever/ verhoging in transaminasen)
Mechanisch: Milde bio-mechanische complicaties (bv. obstructieve slaapapneu zonder positieve drukbeademing/Positive Airway Pressure, milde musculoskeletale pijn die niet interfereert met dagdagelijkse activiteiten)
Mentaal: Milde psychopathologie, ADHD, leerstoornis, milde preoccupatie met lichaamsbeeld, occasioneel emotioneel of occasionele eetbuien, pesten, milde ontwikkelingsvertraging
Milieu: Lichte relatieproblemen, lichte beperkingen in de mogelijkheden van zorgfiguren om de noden van het kind te ondersteunen
Monitoring van obesitasgerelateerde risicofactoren en leefstijladvies door de huisarts in samenwerking met een diëtist of psycholoog afhankelijk van de noden van het individu
Stadium 2Metabool: Matige metabole complicaties die medicamenteuze behandeling vereisen (bv. diabetes type 2, hypertensie, verstoorde lipiden, polycysteus ovariumsyndroom, matige tot ernstige vetinfiltratie van de lever) 
Mechanisch: Matige bio-mechanische complicaties (bv. obstructieve slaapapneu die ademhalingsondersteuning/PAP vereist, gastro-oesofagale refluxziekte, musculoskeletale pijn die het activiteitsniveau belemmert, matige beperkingen in dagdagelijkse activiteiten)
Mentaal: Matige mentale problemen (bv. majeure depressie, angststoornis, frequente eetbuien, significante verstoring in het lichaamsbeeld, matige ontwikkelingsvertraging)
Milieu: Matige relatieproblemen, opvallend pestgedrag thuis of op school, duidelijke beperkingen in de mogelijkheden van zorgfiguren om de noden van het kind te ondersteunen
Doorverwijzing naar multidisciplinaire kinderobesitaswerking voor uitgebreide diagnostiek (in België PMOC); meer intensieve en gezinsgeoriënteerde begeleiding en leefstijlbehandeling; regelmatige follow-up afspraken rond comorbiditeiten
Stadium 3Metabool: Ongecontroleerde metabole complicaties (bv. diabetes type 2 met complicaties of met het niet halen van de glycemische streefwaarden
Mechanisch: obstructieve slaapapneu die PAP en extra zuurstof vereist, beperkte mobiliteit, kortademighied bij zitten/slapen
Mentaal: Ongecontroleerde psychopathologie, schoolverzuim, dagelijkse eetbuien, ernstige verstoring in het lichaamsbeeld
Milieu: Ernstige relatieproblemen, zorgfiguren zijn niet in staat om de noden van het kind te ondersteunen (kan blootstelling aan familiaal geweld omvatten), gevaarlijke omgeving (thuis, buurt of school) 
Doorverwijzing naar een derdelijns multidisciplinaire kinderobesitaswerking voor uitgebreide diagnostiek, met mogelijke inclusie van deelspecialismen in de zorg voor comorbiditeiten; meer intensieve en gezinsgeoriënteerde begeleiding en leefstijlbehandeling; overweging van aanvullende, intensieve therapiemethoden (bv. bariatrische chirurgie); regelmatige follow-up afspraken rond comorbiditeiten
Noot: *Persistentie in stadium 1,2, of 3 na een beduidende zorgperiode (bv. 12 maanden) dient te resulteren in een intensifiëring van de behandelstrategieën na uitsluiting van de onveranderbare risicofactoren.

In 2023 werkte het KCE kwaliteitsindicatoren uit voor Pediatrische Multidisciplinaire ObesitasCentra. Dit rapport bevat relevante metabole parameters voor kinderen in België. Hieronder vind je de originele EOSS-P (Engelstalig), en een Nederlandstalige versie die aangepast is aan de Belgische context.

Infofiche-gewichtsproblemen-kinderen-EOSS-P

Nederlandstalige versie aangepast aan de Belgische context: Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics (EOSS-P).

Infofiche

– 3.8 MB

Infofiche-gewichtsproblemen-kinderen-EOSS-P-English

Originele (Engelstalige) versie: Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics (EOSS-P).

Infofiche

– 308 KB

Materialen zorgtoewijzing bij obesitas vanuit de eerste lijn

Eetexpert ontwikkelde een voorstel voor gerichte zorgtoewijzing bij obesitas vanuit de eerste lijn, dat gebaseerd is op de inzichten van de EOSS.

Infofiche overgewicht ernstinschatting EOSS

Gerichte zorgtoewijzing vanuit de eerstelijn bij de aanpak van overgewicht.

Infofiche

– 895 KB

Tekst overgewicht – zorgtoewijzing – eerstelijnwerker

Voorstel voor gerichte zorgtoewijzing vanuit de eerste lijn bij obesitas.

Tekst

– 1.0 MB

Referenties arrow

[1] Sharma, A. M., & Kushner, R. F. (2009). A proposed clinical staging system for obesity. International Journal of Obesity, 33, 289–295.

[2] Northern Health (2012). Position on health, weight, and obesity. Northern Health, Canada.

[3] Kuk, J. L., Ardern, C. I., Church, T. S., Sharma, A. M., Padwal, R., Sui, X., & Blair, S. N. (2011). Edmonton Obesity Staging System: association with weight history and mortality risk. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 36, 570–576.

[4] Padwal, R. S., Pajewski, N. M., Allison, D. B., & Sharma, A. M. (2011). Using the Edmonton obesity staging system to predict mortality in a population- representative cohort of people with overweight and obesity. Canadian Medical Association Journal, 183, E1059 – E1066.

[5] Hadjiyannakis, S., Buchholz, A., Chaoine, J. P., Hamilton, J., Jetha, M. M., Birken, C., Morrison, K. M., Sharma, A. M., & Ball G. D. C. (2013). The Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics (EOSS-P):A proposed clinical staging system for pediatric obesity. Canadian Journal of Diabetes, 37, S240 – 619 OR.

[6] Hadjiyannakis, S., Buchholz, A., Chanoine, J.-P., Jetha, M. M., Gaboury, L., Hamilton, J., . . . Ball, G. (2016). The Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics: A proposed clinical staging system for paediatric obesity. Paediatrics and Child Health, 21, 21-26.