Hervalpreventie in de eerste lijn

Afhankelijk van de ernst van de terugval is er meer ondersteuning nodig. Bij herval  is een doorverwijzing naar gespecialiseerde zorg aan de orde (zie ook. Stap 7 bij Deel I voor meer informatie over hoe er best kan doorverwezen worden).  

Kader de terugval  

Benadruk dat terugval eigenlijk onderdeel is van herstel. Geef aan dat terugval heel normaal is bij een verandering van al lang bestaand gedrag. Vertel dat grote stappen vooruit soms veel spanning geven en dat bij spanning oude gewoonten de neiging hebben om opnieuw de kop op te steken. Dat is logisch: bij spanning vallen we terug op automatismen die al veel langer geleerd zijn. Nieuw geleerd gedrag lijkt bij stress aanvankelijk nog niet zo grijpbaar, maar hoe meer we oefenen op het toepassen van nieuw gedrag, hoe makkelijker we dit ook in spannende situaties kunnen gebruiken. Terugval kan de persoon iets leren over de situaties waarin de gewoonten moeilijker te handhaven zijn, door deze situaties te herkennen en andere manieren te leren om met deze situaties om te gaan wordt duurzame verandering mogelijk.  

Mobiliseer eigen kracht van je patiënt 

Help de cliënt om zelf even vanuit de helikopter naar de terugvalsituatie te kijken, en strategieën te zoeken om zelf te herpakken. Wat heeft cliënt zelf al gedaan dat werkte?  

Zijn er afspraken met de vroegere hulpverlener? 

Welke afspraken zijn er gemaakt met de vroegere hulpverlener rond terugval? Wanneer moet er opnieuw contact worden opgenomen? 

Is er een terugvalpreventieplan?

Bekijk samen het terugvalpreventieplan. 

  •  Kan de terugval begrepen worden binnen het terugvalpreventieplan? Is het een risicosituatie die reeds gedefinieerd werd?  
  •  Terugval niet begrepen vanuit terugvalpreventieplan?
    Geef kadering: nieuwe situatie, niet erg, Deze terugval geeft opnieuw de mogelijkheid om iets uit leren waardoor we de kans op een volledig herval verlagen.   
  •  Wat heeft de cliënt reeds geprobeerd? Wat was er helpend? Moedig de cliënt aan om meer te doen van wat er werkt.  
  •  Staan er nog andere strategieën in het hervalpreventieplan die cliënt nog niet geprobeerd heeft maar wel helpend kunnen zijn?  
  •  Andere strategieën waar de cliënt aan denkt die in deze situatie helpend kunnen zijn?  
  • Maak samen met de cliënt een plan om met deze terugval terug te gaan:

Welke strategieën wil de cliënt proberen?  

Concretiseer zoveel mogelijk: wat gaat de cliënt doen, in welke situatie en hoe? Wie kan de cliënt hierbij betrekken? 

Hoe zal de cliënt merken dat de strategieën helpen? Wat gaat zij opvolgen? 

Geen terugvalpreventieplan? 

1. Is er een netwerk? Zijn er mensen in de omgeving van de cliënt die kunnen helpen bij deze terugval?

2. Bevraag: is dit al eerder gebeurd? Is dit een situatie die risico met zich meebrengt? Wat maakt deze situatie tot een potentieel risico?  

3. Wat heeft de cliënt gedaan om met de terugval om te gaan? Wat was er helpend? Moedig de cliënt aan om hier meer van te doen?  

4. Andere strategieën waar de cliënt aan denkt die in deze situatie helpend kunnen zijn? 

  • Maak samen met de cliënt een plan om met deze terugval terug te gaan
  • Welke strategieën wil cliênt proberen?  
  • Concretiseer zoveel mogelijk: wat gaat de cliënt doen, in welke situatie en hoe? Wie kan de cliënt hierbij betrekken? 
  • Hoe zal de cliënt merken dat de strategieën helpen? Wat gaat hij/zij opvolgen

5. Na de terugval: Leg uit dat om met terugval te kunnen omgaan en voorkomen dat er een herval is, het zinvol kan zijn om te werken rond een terugvalpreventieplan