Stappenplan eetstoornissen – huisarts

Inleiding

Dit stappenplan heeft tot doel de huisarts een beter zicht te geven op de somatische gevolgen van eetstoornissen en de rol van het medische luik binnen de multidisciplinaire behandeling. Op deze manier willen we de huisarts ondersteunen in detectie, verwijzing, en samenwerking met het multidisciplinair behandelteam. De ontwikkeling van een eetstoornis gebeurt vaak geleidelijk, waardoor er een continuüm ontstaat van lichte symptomen tot duidelijke probleemsignalen. Een grondige kennis van de lichamelijke gevolgen van een eetstoornis helpt de huisarts bij het tijdig opsporen van een (beginnende) eetstoornis. Zelfs subklinische eetpathologie verhoogt het risico op diverse fysieke en mentale problemen op latere leeftijd​ [1]​. De huisarts heeft dan ook  een belangrijke preventieve en curatieve functie bij deze patiënten, door de patiënt gericht te ondersteunen om de verdere ontwikkeling van een eetstoornis tegen te gaan, en tijdig de geschikte deskundigheid en samenwerkingsverbanden in te schakelen. Bij elke eetstoornis (als syndroom gekenmerkt door een eetprobleem, vaak vergezeld door een verstoord lichaamsbeeld, psychosociale problemen en fysieke problemen) is het aangewezen dat de behandeling verloopt onder supervisie van een hulpverlener die deskundig is in deze problematiek. De huisarts blijft echter een belangrijke rol houden in het monitoren van de fysieke gezondheid van de patiënt, zowel tijdens als na de behandeling.  

Klinische vragen

Het uitgangspunt van deze tekst is een antwoord bieden op de klinische vragen waarmee de huisarts wordt geconfronteerd:

Wetenschappelijke achtergrond en richtlijnen

De basisinformatie is afkomstig uit het stappenplan voor de huisarts uit 2008 ​[2]​. De multidisciplinaire richtlijn eetstoornissen ​[3]​ diende als vertrekpunt om bovenstaande klinische vragen te beantwoorden, samen met het ‘Handboek Eetstoornissen’​ [4]​ en een publicatie in ‘Tijdschrift voor Geneeskunde’ ​[5]​ rond  de aanpak van eetstoornissen in de huisartsenpraktijk, die op deze richtlijn gebaseerd zijn. Vervolgens werd systematisch gezocht naar meer recente relevante aanbevelingen in grote richtlijnzoekers (National guideline clearinghouse, EBM practice net) met de zoektermen ‘eating disorder’, ‘richtlijn eetstoornis’ en ‘anorexia nervosa’. Hierbij werden 2 relevante richtlijnen weerhouden: de richtlijn van de American Psychiatric Association, waarvan de inhoud in 2011 opnieuw gevalideerd werd, en de richtlijn ‘Eetstoornissen bij kinderen en adolescenten’ van Duodecim uit 2010 die aangepast werd aan de Belgische zorgcontext. Aanvullend werd een literatuuronderzoek verricht op de elektronische databanken (Web of Science, Pub Med…) met de zoektermen ‘eating disorders medical treatment’ voor verdere verdieping. Deze literatuur werd uitgebreid met zoekopdrachten bij specifieke thema’s.  

In 2023 werd een nieuwe literatuursearch uitgevoerd en werden volgende richtlijnen weerhouden als relevant om de tekst te updaten: Medical Emergencies in Eating Disorders (MEED) uit 2022​ [6]​, welke de vroegere MARSIPAN en junior MARSIPAN richtlijnen vervangt, en de richtlijn van de American Academy of Psychiatrists uit 2021 ​[7]​. Verder werd de tekst ook afgestemd op de Vlaamse praktijk. Dit leidde tot deze update (gepubliceerd in 2024).

 

Opbouw

Dit stappenplan bestaat uit 4 delen: 

1. Indeling en kenmerken van eetstoornissen 
2. Lichamelijke gevolgen van eetstoornissen 
3. Signaaldetectie en diagnostisch proces:  anamnese, klinisch onderzoek (KO), technische onderzoeken (TO), differentiële diagnose (DD), en risico-inschatting (urgenties) 
4. Multidisciplinair behandeltraject en medische opvolging: handvatten voor gewichtsherstel, preventie van het refeeding syndroom, medische monitoring en opvolging na herstel

Verhouding tot andere stappenplannen

Dit stappenplan bevat informatie rond jongeren en volwassenen met eetstoornissen, en focust op de ambulante (medische) opvolging. Het is niet toegespitst op kinderen, noch op een residentiële context. Hierrond is informatie te vinden in volgende stappenplannen:

• Stappenplan Basiskennis rond eetstoornissen en gewichtsproblemen bij kinderen
• Stappenplan Zorg voor eetstoornissen op diensten pediatrie van algemene ziekenhuizen

Voor eetstoornissen die gepaard gaan met overgewicht, verwijzen we graag voor bijkomende informatie naar het Stappenplan overgewicht volwassenen voor de huisarts.

Voor de ruimere eerstelijnsaanpak van problemen met eten en gewicht kan de huisarts beroep doen op het Stappenplan voor de eerstelijn.

Ook voor andere disciplines werden stappenplannen op maat uitgewerkt.