Stappenplan eetproblemen en gewichtsproblemen – CLB

Standaard Gewicht en Aanbeveling Vroegdetectie en preventie van voedings- en eetproblemen bij kinderen en jongeren

Vroegdetectie – risico- en beschermende factoren

Vroegdetectie tijdens het systematisch contact focust op aanwezige risico-, beschermende factoren en op aanwezige signalen van eet- en gewichtsproblemen. Deze signalen geven aan dat de persoonlijke balans uit evenwicht is door een cumulatie van factoren. Op termijn kan een probleem ontstaan die het functioneren belemmert.

Vroege signalen situeren zich op niveau van eetgedrag, psychosociaal functioneren, en fysiek welzijn. Risicofactoren kunnen van persoonlijke of sociaal-maatschappelijke aard zijn en spelen een rol in het ontstaan van verstoord eetgedrag en lichaamsontevredenheid. De risicofactoren en signalen die aanleiding zijn tot een niet-pluis gevoelbij de CLB-medewerker kunnen verder bevraagd worden in een verdiepend gesprek tijdens een vervolgconsult.

Eet- en gewichtsproblemen staan niet los van elkaar. Verstoord eetgedrag kan uiteraard een invloed hebben op gewicht, maar overgewicht (of de perceptie van een te hoog gewicht) kan op zijn beurt verstoord eetgedrag uitlokken. Jongeren met overgewicht kunnen een verstoord welbevinden hebben (bv. door gewichtsgerelateerd pestgedrag, door lichaamsontevredenheid…), en kunnen eetgedrag ontwikkelen dat het gewicht buitensporig doet toe- of afnemen (bv. extreem lijngedrag, emotioneel eten, controleverlies bij eten). Ook de fysieke gezondheidsrisico’s nemen toe bij verstoord eetgedrag.

Herkenning van risicofactoren en vroege signalen van eetstoornissen ter gelegenheid van een systematisch contact is geen eenvoudige opdracht:

Uit onderzoek blijkt dat screening naar eetstoornissen nauwelijks bijdraagt aan de vroegtijdige herkenning vanwege de ontkenning van de problematiek en de weigering om vroegtijdig hulp te krijgen. Specifieke vragenlijsten worden niet betrouwbaar ingevuld.

Vroege signalen zijn vaag en weinig specifiek.

Eetproblemen kunnen voorkomen ongeacht het gewicht. Het prototypebeeld van een bleek, mager meisje dat weigert te eten, leidt ertoe dat vele varianten van eetstoornissen onopgemerkt blijven. Bij patiënten met boulimia nervosa blijven de gewichtsschommelingen binnen de perken. Deze jongeren hebben meestal een normaal gewicht. Jongeren met een eetbuistoornis kampen vaak met overgewicht.

Eetstoornissen uiten zich in de eerste plaats in het gedrag, het denken en het emotioneel leven, ze zijn geen louter somatisch probleem. Ze vragen een multidisciplinaire benadering in zowel de detectie als de behandeling.

Komt hier nog bij dat personen met eet- en gewichtsproblemen vaak op een stigmatiserende manier benaderd worden. Zo wordt ervan uitgegaan dat iemand met overgewicht er per definitie een ongezonde leefstijl op nahoudt (en dus schuld draagt, geen zelfcontrole heeft, lui is etc.), en personen met een eetstoornis worden vaak als manipulatief afgeschilderd, waarbij de eetstoornis niet als ziekte maar als keuze wordt beschouwd. Dit alles maakt het niet eenvoudig om het thema in gesprek te brengen.