Stappenplan eetstoornissen – huisarts
Dit stappenplan werd ontwikkeld ter ondersteuning van de huisarts bij de aanpak van eetstoornissen bij adolescenten en volwassenen.
Screening
Kernwoorden
SCOFF
ESP
Diabetes
Eetbuien
Compulsief bewegen
Download hier de samenvattingsfiche.
Screeningsvragenlijsten
Een screeningsvragenlijst is nuttig bij vermoeden van een eetstoornis [51, 4, 5], bv. naar aanleiding van bepaalde aanmeldingsklachten of bij risicogroepen zoals hierboven beschreven. Speciaal ontwikkeld voor de eerstelijnspraktijk zijn de ESP [52] en de SCOFF [53]. Beide vragenlijsten zijn erg kort. Zij hebben hoge sensitiviteit (weinig valse negatieven), maar een beperkte specificiteit (veel valse positieven). Ze zijn dus in de eerste plaats geschikt om een eetstoornis uit te sluiten, niet om een diagnose te stellen. Bij minimum 2 positieve antwoorden op 1 van de vragenlijsten wordt aangeraden verder te onderzoeken op de mogelijke aanwezigheid van een eetstoornis. De kans op een eetstoornis ligt dan tussen 25% en 40% [53, 52]. De ESP wordt doorgaans als minder bedreigend ervaren dan de SCOFF voor gebruik in de eerstelijnspraktijk [5], maar de SCOFF is tot heden het meest onderzochte screeningsinstrument [20].
SCOFF (Sick, Control, One stone8, Fat, Food)
- Wek je braken op omdat je je met een “volle maag” niet goed voelt?
- Ben je bang dat je geen controle meer hebt over de hoeveelheid die je eet?
- Ben je meer dan 6 kg afgevallen in 3 maanden tijd?
- Denk je dat je te dik bent, terwijl anderen vinden dat je mager bent?
- Vind je dat voedsel een belangrijke plaats inneemt in jouw leven?
ESP (Eating disorder Screen for Primary care)
- Ben je tevreden over jouw eetgewoonten? (wordt omgekeerd gescoord, nee=1)
- Eet je ooit wel eens in het geheim?
- Heeft jouw gewicht invloed op hoe je je voelt?
- Heb je nu last van een eetstoornis, of heb je dat in het verleden ooit gehad?
Aanvullende items
Bij patiënten met diabetes kan aanvullend gepeild worden of de patiënt zijn aandoening gebruikt om af te vallen. Zo kan de mSCOFF (modified SCOFF; Amercian Diabetes Association, 2014) gebruikt worden. Hierbij wordt het laatste item van de SCOFF vervangen door (vrij vertaald) [54]:
- “Gebeurt het dat je minder insuline gebruikt dan je zou moeten”?
Er bestaat verder een specifieke screeningstool (DEPS-R) voor eetstoornissen voor jongeren met diabetes type 1 (Diabetes Eating Problems Survey – Revised [55]), waarvan een Nederlandse versie bestaat (Amsterdam UMC, zie hier) [56, 57]. Verder onderzoek naar de psychometrische kwaliteiten (in Nederland) is lopende. Er is nog geen validering in een Belgische context.
De APA [20] raadt aan om de SCOFF aan te vullen met een item dat peilt naar de Eetbuistoornis; ze stellen hiervoor volgend item voor uit de Binge Eating Disorder Screener (BEDS-7):
- “Heeft u in de afgelopen 3 maanden perioden gehad van overmatig overeten (d.w.z. aanzienlijk meer eten dan wat de meeste mensen zouden eten in een vergelijkbare tijd)?”,
- Een follow-up vraag kan toegevoegd worden om te peilen naar controleverlies: “Tijdens uw perioden van overmatig overeten, had u ooit het gevoel dat u geen controle had over uw eten (bv., niet in staat zijn om te stoppen met eten, zich gedwongen voelen om te eten, of steeds over en weer gaan voor meer voedsel)?”
De SCOFF is minder sensitief voor eetstoornissen bij mannen [20]. Gezien compulsief bewegen een meer prominente rol lijkt te hebben bij mannen met een eetstoornis [58], kan het ook zinvol zijn te peilen naar compulsief bewegen. Kenmerken zijn o.m. [59]
- zich gedwongen voelen om te bewegen
- angst/schuldgevoel als de beweging niet kan doorgaan
- interfereert met professioneel en/of sociaal leven
- blijven bewegenondanks blessure of medische complicatie
8 Dit is een Britse maat voor gewicht die overeenkomt met ongeveer 6 kg.