Zorgorganisatie

De afgelopen jaren is hard gewerkt aan preventie en zorg bij eetproblemen, eetstoornissen en gewichtsproblemen. Enerzijds ligt de focus op het creëren van een goede omgeving voor jongeren en jongvolwassenen in volle groei. Anderzijds op het verbeteren van de zorg voor jongeren en jongvolwassenen die haperen en gespecialiseerde hulp nodig hebben.  We volgen deze uitbreiding van het zorgaanbod op de voet op. Op deze pagina vind je recente informatie van de nieuwe ontwikkelingen.

Zorgtrajecten

Nieuw zorgtraject eetstoornissen

Op 1 februari 2024 startte een conventie eetstoornissen met een pakket van gratis ambulante zorg voor iedere jongere met Anorexia nervosa, Boulimia Nervosa en Binge Eating Disorder tot en met 23 jaar.  Op dit ogenblik wordt met man en macht gewerkt aan het startklaar maken van dit nieuw zorgtraject. 

Voortaan kunnen jongeren tot en met 23 jaar terecht bij een zorgteam dicht bij hun thuisomgeving: Zij kunnen rekenen op somatische opvolging door hun behandelend arts, tot 15 sessies voedingsadvies door een gespecialiseerde diëtist en tot 20 sessies psychosociale ondersteuning door een gespecialiseerde eerstelijnspsycholoog. Per provincie is er ook een gespecialiseerd eetstoornisteam dat deze ambulante zorgteams ondersteunt. Later in het voorjaar 2024 wordt ook nieuw zorgaanbod voorzien voor jongeren met meer complexe zorgnoden bij eetstoornissen. 

Kortom, er is een gelaagd ambulant zorgaanbod voor eetstoornissen:

  • Voor beginnende eetproblemen kan een jongere gratis terecht binnen de ELP-conventie (meer info). Die zorg is vrij toegankelijk voor iedereen.
  • Voor gediagnosticeerde eetstoornissen is er de nieuwe conventie met gratis zorgaanbod van gespecialiseerde zorgteams dicht bij huis onder leiding van de behandelend arts (die het zorgtraject initieert).
  • Indien meer zorg nodig is, kunnen deze zorgteams ondersteund worden door gespecialiseerde MAST teams (multidisciplinaire ambulante supportteams vanuit de netwerken GGZ).
  • In het voorjaar 2024 wordt ook extra zorgaanbod voorzien voor jongeren met complexere zorgnoden.

Al deze maatregelen hebben tot doel het zorgaanbod toegankelijker te maken, hulp vroegtijdig te kunnen starten, ernstige eetstoornissen te vermijden en de druk op de residentiële hulp te verminderen.

Wat betekent dit voor jou? Op deze pagina vind praktische informatie. Bekijk ook ons gratis infomoment (1u) rond deze conventie via de link hieronder.

Op eigen tempo – Infomoment nieuwe conventie eetstoornissen

Huisartsen, psychiaters, kinderartsen

Huisartsen (of psychiater/kinderarts) kunnen het zorgtraject opstarten: Na diagnose ‘eetstoornis’ kunnen zij doorverwijzen naar een eerstelijnspsycholoog met ervaring in eetstoornissen en zeer binnenkort ook naar een gespecialiseerde diëtist.  Technisch is er daarvoor iets meer tijd nodig dan voorzien maar in de meeste netwerken zal de terugbetaling ook voor gespecialiseerde diëtisten binnenkort kunnen opstarten. Huisartsen kunnen voor opstart van het zorgtraject het nieuwe nomenclatuurnummer gebruiken: 401295. Meer info staat vanaf maandag 5/2/24 op de RIZIV site. Op 20/2/24 krijgen huisartsen nog meer inhoudelijke handvatten bij dit zorgtraject Eetstoornissen tijdens een webinar van Eetexpert i.s.m. Domus Medica. Inschrijven doe je via de vormingskalender van Domus Medica. Je kan deze webinar herbekijken.

Check ook deze Q&A voor huisartsen rond de conventie, en deze pagina uit het stappenplan eetstoornissen rond de rol van de huisarts in het zorgtraject.

Vorming en materialen

Basisopleiding eetstoornissen voor huisartsen

Op eigen tempo – Webinar – Infomoment aanpak van eetstoornissen in de huisartsenpraktijk volgens de nieuwe conventie

Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject eetstoornissen – Huisarts

Als huisarts wegwijs in het zorgtraject eetstoornissen

Infofiche

– 123 KB

Video – Wat betekent de conventie eetstoornissen voor de huisarts?

Wat betekent de conventie eetstoornissen voor de huisarts?

Filmpje

8:12

Stappenplan eetproblemen en eetstoornissen – Huisarts

Hier vind je het stappenplan voor de huisarts rond eetstoornissen bij jongeren en volwassenen.

Stappenplan

– 1.6 MB

Flowchart eetstoornissen in de praktijk (jongeren) – huisarts

Flowchart bij stappenplan eetstoornissen voor de huisarts (voor jongeren).

Flowchart

– 329 KB

Flowchart eetstoornissen in de praktijk (volwassenen) – huisarts

Flowchart bij stappenplan eetstoornissen voor de huisarts (voor volwassenen).

Flowchart

– 327 KB

Psychologen en orthopedagogen

Psychologen/ orthopedagogen met interesse in de nieuwe conventie eetstoornissen kunnen zich aanmelden bij de netwerken geestelijke gezondheid:  zowel bij de ELP-coördinatoren van de GGKJ-netwerken (m.b.t. kinderen en jongeren) als bij de GG-netwerken doelgroep volwassenen. 

Oost-Vlaanderen
  • RADAR, HET PAKT en NETWERK ADS: contactpunt ELP, Coördinatie conventie psychologische zorg: info@psy-ovl.be
West-Vlaanderen
Antwerpen
Limburg
Vlaams-Brabant
Brussel
Vorming en materialen

Basisopleiding eetstoornissen voor geconventioneerde psychologen en orthopedagogen (G-ELP)

Stappenplan eetproblemen en eetstoornissen – Eerstelijnspsycholoog (ELP)

Eet- en gewichtsproblemen voor de eerstelijnspsycholoog (ELP)

Stappenplan

– 990 KB

Stappenplan eetstoornissen – Gespecialiseerde psycholoog

Herkenning en behandeling van mensen met signalen van een eetstoornis.

Stappenplan

– 1.7 MB

Train-de-trainer – groepsbegeleiding eetproblemen – eerstelijnspsycholoog ELP

Groepssessies door eerstelijnspsychologen jongeren met eet- en gewichtsproblemen.

Train-de-trainer

– 2.0 MB

Train-de-trainer groepsbegeleiding eetstoornissen – gespecialiseerde psycholoog (G-)ELP

Groepsbegeleiding aanbieden aan clIënten met een eetstoornis.

Train-de-trainer

– 2.7 MB

Diëtisten

Op deze pagina van het RIZIV vind je als diëtist meer info rond de rol van de diëtist in het zorgtraject eetstoornissen en de voorwaarden om in het zorgtraject te stappen. Ook de VBVD brengt de stappen samen. Diëtisten met interesse om zich te conventioneren contacteren tijdelijk hun GGKJ-netwerk of ankerpunt in dat netwerk (niet de lokale coördinatoren):

Oost-Vlaanderen
West-Vlaanderen
Antwerpen
Limburg
Vlaams-Brabant
Brussel
Vorming en materialen

Basisopleiding eetstoornissen voor geconventioneerde diëtisten

Basisopleiding eetstoornissen voor niet-geconventioneerde diëtisten

Stappenplan eetstoornissen – Diëtist

Ambulante gespecialiseerde zorg voor eetstoornissen voor de diëtist.

Stappenplan

– 3.2 MB

Meer info

Meer info bij deze nieuwe conventie eetstoornissen vind je op de RIZIV-site. Bij verdere inhoudelijke vragen helpen we je graag vanuit ons Kenniscentrum! Contacteer secretariaat@eetexpert.be. Vragen i.v.m. de technische aspecten bij de conventie kan je mailen naar ovcomeddir@riziv-inami.fgov.be.

Nuttige links

Datum laatste aanpassing: 10 september 2024

Nieuw zorgtraject obesitas kinderen

Op 1 december 2023 veranderde er heel wat in de zorg voor kinderen en jongeren met obesitas.

Eerste lijn

In de eerste lijn wordt zorg door diëtisten gratis vanaf de leeftijd van 2 jaar tot 18 jaar. Over 2 jaar gespreid kan deze jongere genieten van 10 sessies (intake + max 9 consultaties) bij de diëtist. Meer info vind je via: Terugbetaling van diëtetiek voor kinderen met overgewicht of obesitas | RIZIV (fgov.be) Deze kinderen maar ook jongeren tot en met 23 jaar kunnen ook beroep doen op 10 gratis sessies eerstelijnspsychologische zorg. Volwassenen krijgen 8 sessies maar betalen remgeld.  (meer info)

Pediatrische Multidisciplinaire Obesitascentra (PMOC)

Kinderen en jongeren met obesitas met significante gezondheidsimpact (EOSS-P vanaf stadium 2) krijgen gratis gespecialiseerde zorg binnen erkende Pediatrische Multidisciplinaire Obesitascentra (PMOC). In Vlaanderen is dat in Brugge, Roeselare, Gent, Eeklo, Antwerpen, Malle, Genk, Hasselt, Leuven en Brussel. Meer info vind je via: Zorgtraject obesitas bij kinderen: multidisciplinaire zorg voor een betere behandeling van uw jonge patiënten | RIZIV (fgov.be). Dit is de lijst met PMOC.

Huisartsen en pediaters kunnen bij de inschatting en begeleiding van kinderen en jongeren met obesitas advies invoegen van gespecialiseerde obesitasteams (PMOC), ook bij een lagere gezondheidsimpact. Want PMOC hebben ook een ondersteuningsfunctie voor de eerste lijn. Meer info vind je via: Zorgtraject obesitas bij kinderen: multidisciplinaire zorg voor een betere behandeling van uw jonge patiënten | RIZIV (fgov.be)

Vorming en materialen

Basisopleiding obesitas voor huisartsen

Basisopleiding obesitas voor diëtisten

Basisopleiding obesitas voor psychologen en orthopedagogen

Stappenplan basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen kinderen

Hier vind je het algemene stappenplan met basiskennis rond eetstoornissen en gewichtsproblemen.

Stappenplan

Stappenplan overgewicht kinderen – Diëtist

De diëtist kan als hulpverlener nauw betrokken zijn bij de behandeling van kinderen en adolescenten met overgewicht en obesitas.

Stappenplan

– 3.8 MB

Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject obesitas kinderen – Alle zorgverleners

Als zorgverlener wegwijs in het zorgtraject obesitas bij kinderen.

Infofiche

– 99 KB

Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject eetstoornissen – Huisarts

Als huisarts wegwijs in het zorgtraject eetstoornissen

Infofiche

– 123 KB

Coming soon

  • Flowchart voor huisartsen bij kinderen met obesitas is in uitwerking

Meer info

Datum laatste aanpassing: 10 september 2024

Zorguitbouw eetstoornissen

Sinds 14 sept 2022 hebben alle overheden in België afgesproken om samen te werken aan een goed traject ter preventie en zorg bij eetstoornissen. In Vlaanderen betekent dit een engagement van de Vlaamse Overheid én extra ondersteuning vanuit de Federale Overheid.

Zorguitbouw eetstoornissen I.s.m. Vlaamse overheid

Preventie

Uniforme gezondheidsversterkende boodschap in alle settings

Er wordt verder gewerkt aan een versterkende aanpak in alle settings rond jongeren: thuis, op school, in de sportclub, in het jeugdwerk, in de buurt en in de zorg. Dit maakt deel uit van het Vlaams beleidsplan ‘de Vlaming leeft gezonder’. In al deze settings wordt gewerkt aan een uniforme gezondheidsversterkende boodschap die gericht is op het bevorderen van een gezonde leefstijl waarbij het verhogen van lichaamstevredenheidmentaal welbevinden en slaaphygiëne voorop staan naast het versterken van eetcompetenties en gezond beweeggedrag.  (cf. ‘gezonde leefstijl = A.L.L.E.S’, met bijhorende ondersteuningsmaterialen en vormingen voor medewerkers uit alle settings). Op dit ogenblik is Eetexpert iov de Vlaamse Overheid bezig met het ontwikkelen van specifieke draaiboeken en werkmaterialen voor ouders, voor de sportcontext, voor het jeugdwerk, en voor lokaal beleid. Deze boodschap wordt ook opgenomen in specifieke beleidsplannen per setting: Gezonde schoolGezonde gemeente en Gezonde sportclub.

Doordacht mediawerk

Daarnaast worden ook verdere aanbevelingen en ondersteuning voorzien voor ‘doordacht mediawerk’. Groeiversterkende communicatie staat voorop en vervangt gewichtsgericht of probleemgericht taalgebruik. De toolbox voor mediamakers wordt verder verspreid, en ook gerichte materialen i.v.m. niet stigmatiserend communiceren in de schoolcontext, sportclubs en het jeugdwerk.

Detectie en vroeghulp

Detectie

In settings rond jongeren worden hulpverleners opgeleid om vroegtijdig risicofactoren voor eetstoornissen op te vangen. Het agentschap ‘Opgroeien’ richt zich op jonge kinderen, terwijl we  CLBers in de schoolsettings ondersteunen met specifieke vormingen, draaiboeken en werkmaterialen voor het opvolgen van groei, gewicht en signalen van problematisch eetgedrag en welbevinden. Ook huisartsen en kinderartsen krijgen ondersteuning via gerichte stappenplannen, vormingen en werkmaterialen. Recent is de workforce voor vroegdetectie ook verruimd tot de brede groep eerstelijnswerkers rond jongeren en hun gezin, voor wie we ook al specifieke materialen, draaiboeken en vormingen hebben ontwikkeld.

Ernstinschatting

Voor de eerstelijn zijn er ook draaiboeken en werkmaterialen ontwikkeld voor ernstinschatting met een bijhorend vormingstraject dat momenteel in alle provincies geïmplementeerd wordt. Dit traject richt zich op  motivering, diagnostiek, en ernstinschatting bij eetproblemen bij kinderen en jongeren door artsen, CLB-teams, diëtisten en psychologen.

Voorefficiënte zorgtoeleiding kunnen zij gebruik maken van een Vlaamse verwijslijn, die helpt bij het vinden van gespecialiseerde zorg in de eigen regio. wanneer dit nodig blijkt. 

Zorg

De Vlaamse Overheid stimuleert de CGG-teams om het gespecialiseerd ambulant zorgaanbod uit te breiden voor jongeren met een eetstoornis en hun context. Sinds 2022 zijn er in elke provincie  gespecialiseerde CGG-zorgpunten aan het werk die binnen de CGGs zorgden voor algemene deskundigheidsbevordering (meer dan 60 cgg medewerkers per provincie werden getraind), zorguitbouw en de uitbouw van een nieuw innovatief aanbod oa groepsaanbod ter ondersteuning van ouders.  Zij werken ondersteunend aan de GGZ netwerken en eerstelijnsuitbouw die door de federale overheid is ingezet.

Zorguitbouw eetstoornissen i.s.m. Federale Overheid

Nieuwe zorgorganisatie bij eetstoornissen

Naar aanleiding van de sterke toename van complexe eetstoornissen tijdens de COVID-pandemie, en de hoge zorgnood hierrond, werd in het voorjaar 2022 door de federale overheid opdracht gegeven om een voorstel uit te werken voor een nieuwe zorgorganisatie bij eetstoornissen in België. Hiertoe werd de werkgroep eetstoornissen opgericht, ter voorbereiding van een interministeriële conferentie rond dit thema.  In juni 2022 werd het rapport van deze werkgroep eetstoornissen goedgekeurd en opgepikt door de interkabinettenwerkgroep. Op 14/9/22 engageerden alle overheden zich om samen te werken aan een nieuw traject voor geïntegreerde preventie en zorg bij eetstoornissen. In het najaar 2022 werd door de federale overheid alvast 10 miljoen vrijgemaakt voor uitwerking van de voorgestelde innovatieve zorguitbouw bij eetstoornissen. Een transversale werkgroep binnen het RIZIV startte in november 2022 de technische voorbereiding voor uitwerking van een nieuwe conventie rond 4 werkpakketten:

ELP en G-ELP

de uitbreiding van laagdrempelige psychologische zorg in de eerste lijn

Diëtiek

de verdere uitbouw van de diëtetiek ter ondersteuning van eerstelijnsaanbod van huisartsen en psychologen

Supportteams

de ontwikkeling van multidisciplinaire ambulante supportteams ter ondersteuning van ambulante zorgverstrekkers die meer expertise willen invoegen

MFT

de verdere uitwerking van meer flexibiliteit in het derdelijnsaanbod via deeltijdbehandeling voor patiënten en hun families (intensieve Multi-Family-Therapy of MFT)

Laagdrempelige zorg

Op dit ogenblik is er concreet al uitbreiding van laagdrempelige psychologische zorg opgestart:  In samenwerking met het kenniscentrum Eetexpert is gerichte vorming geboden aan eerstelijnspsychologen en zijn er specifieke draaiboeken uitgewerkt. Zij zorgen, via de huidige ELP-conventie, voor aanvullend goedkoop zorgaanbod voor jongeren met eetstoornissen in alle provincies. Voor 11 euro per sessie kunnen jongeren met eetstoornissen gespecialiseerde eerstelijnspsychologische zorg opstarten, en dit tot maximaal 20 sessies per jaar.

Daarnaast is er ook groepsaanbod uitgewerkt voor jongeren met eetproblemen, en ook voor ouders is er aanvullend aanbod opgestart: eerstelijnspsychologen zorgen samen met CGG’ers voor specifieke oudertrainingen. Dit voorjaar lopen oudertrainingen vanuit de ELP-conventie in Waregem, Kortrijk, Gent, Aalst, Genk, en Tongeren. De andere provincies volgen in het najaar.

Aanbod voor complexe eetstoornissen

Tegen het eind van het jaar worden ook de andere werkpakketten verder uitgewerkt voor meer complexe eetstoornissen: Het bijkomend aanbod van supportteams ter ondersteuning van ambulante zorgverstrekkers die meer expertise willen invoegen, en deeltijdbehandeling voor patiënten en hun families (intensieve Multi-Family-Therapy of MFT) zitten dus in de pijplijn.

Zorguitbouw kinderen en jongeren met obesitas I.s.m. Vlaamse overheid

Preventie

Uniforme gezondheidsversterkende boodschap in alle settings

In de preventie van obesitas wordt de internationaal bepleitte focusverschuiving verder doorgevoerd: De gewichtsgefocuste of caloriegefocuste benadering wordt verlaten, en vervangen door een groei- en gezondheidsversterkende aanpak. Deze wordt meegenomen in de hiervoor beschreven brede versterkende aanpak in alle settings rond jongeren: thuis, op school, in de sportclub, in het jeugdwerk, in de buurt en in de zorg als onderdeel van het Vlaams beleidsplan ‘de Vlaming leeft gezonder’. In al deze settings wordt concreet gewerkt aan het verspreiden van een uniforme gezondheidsversterkende boodschap die gericht is op het bevorderen van een gezonde leefstijl waarbij het verhogen van lichaamstevredenheidmentaal welbevinden en slaaphygiëne voorop staan naast het versterken van eetcompetenties en gezond beweeggedrag.  (cf. ‘gezonde leefstijl = A.L.L.E.S’, met bijhorende ondersteuningsmaterialen en vormingen voor medewerkers uit alle settings).

Doordacht mediawerk

Ter preventie van stigmatisering bij overgewicht, worden ook verdere aanbevelingen en ondersteuning voorzien voor doordacht mediawerk bij communicatie rond gewicht en overgewicht. Groeiversterkende communicatie staat voorop en vervangt gewichtsgericht of probleemgericht taalgebruik. De toolbox voor mediamakerswordt verder verspreid, en ook gerichte materialen i.v.m. niet stigmatiserend communiceren in de schoolcontext, sportclubs en het jeugdwerk.

Detectie en vroeghulp

Detectie en ernstinschatting bij obesitas

In settings rond jongeren worden hulpverleners opgeleid om vroegtijdig signalen van problematisch overgewicht op te vangen en hierrond op een goede manier te bejegenen. CLB-ers in de schoolsettings krijgen hiervoor specifieke vormingen, draaiboeken en werkmaterialen voor hun communicatie aan de weegschaal en voor het opvolgen van groei, gewicht en signalen van problematisch gewicht. Ook huisartsen en kinderartsen krijgen ondersteuning via gerichte stappenplannen, vormingen en werkmaterialen voor kinderen met obesitas, en een lichtensysteem is uitgewerkt ter ondersteuning van de brede groep eerstelijnswerkers rond kinderen en jongeren met obesitas, voor wie we ook specifieke materialen, draaiboeken en vormingen hebben ontwikkeld.

Voorefficiënte zorgtoeleiding kunnen zij gebruik maken van een Vlaamse verwijslijn, die helpt bij het vinden van gespecialiseerde zorg in de eigen regio. wanneer dit nodig blijkt. 

Datum laatste aanpassing: 22 augustus 2023

Zorguitbouw kinderen en jongeren met obesitas

Zorguitbouw kinderen en jongeren met obesitas i.s.m. Federale Overheid

Door de federale overheid is sinds eind 2022 een transversale werkgroep aan het werk ter verbetering van de zorg bij kinderen en jongeren met obesitas. Gekozen is daar om eerst te investeren in de groep met EOSS ≥2 (de groep waarbij de obesitas een sterke impact heeft op, of een ongunstige prognose heeft vanuit, het fysiek-mechanische domein, het medisch-metabole, het mentale, of de sociale context). Tegen eind 2023 wil men voor deze groep een gespecialiseerd multidisciplinair zorgpakket aanbieden in gespecialiseerde pediatrische obesitascentra in alle regio’s van België, met bijkomend ook expertiseondersteuning aan de eerstelijn.

Datum laatste aanpassing: 22 augustus 2023

Beleidsnieuws voorjaar 2023 arrow

Nieuwe zorgorganisatie in uitbouw

Dit voorjaar is er beleidsmatig heel wat in beweging met implicaties voor de organisatie van preventie, vroegdetectie en zorg bij eet- en gewichtsproblemen. Op verschillende niveaus worden nieuwe beleidskeuzes geconcretiseerd waarbij Vlaams en Federaal beleid elkaar flankeren en meer en meer gaan aanvullen. Deze acties horen vaak bij strategische beleidskeuzes die enkele jaren geleden gemaakt werden op verzoek van Europese instellingen en de WHO. An Vandeputte, coördinator van Eetexpert, schreef volgende tekst om je wegwijs te maken in de vernieuwingen in de gezondheidszorg en in de geestelijke gezondheidszorg, en licht de implicaties voor het traject rond eet- en gewichtsproblemen toe.

Hervorming gezondheidszorg: Integratie en reorganisatie van eerste lijn en ziekenhuisopname

Paradigmashift

Internationaal pleit men al een tijd voor meer populatiegericht afstemmen in de organisatie van zorg en voor een gedurfde hervorming in de gezondheidszorg.  De WHO en de Europese instellingen pleiten voor een hele transformatie als antwoord op volgende uitdagingen: toename van chronisch ziekentoename van complexe multimorbiditeit, en toename van de kost met beperkte middelen. In 2010 zijn alle Europese lidstaten verzocht om werk te maken van een op de patiënt afgestemd beleid van gezondheidsbevordering, primaire en secundaire preventie, en behandeling van chronische aandoeningen.

De Belgische autoriteiten geven het KCE (Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg) hierrond een studieopdracht die in 2012 leidt tot een Belgische Position Paper over de zorg bij chronische ziekten. Gezondheidszorg georiënteerd per ziektebeeld voldoet niet langer, men vraagt om een paradigmashift binnen het gezondheidsbeleid:

    • zorg die vertrekt vanuit de capaciteiten en doelstellingen van de patiënt
        • voorkomen van versnippering van de zorg

        • met een belangrijke rol voor preventie in een proactieve populatiegerichte aanpak voor de bevolking in zijn geheel

Op de Interministeriële conferentie (IMC) van 2015 keuren de Federale en Vlaamse ministers een nieuw plan goed voor de uitbouw van zorg. Op dit plan wordt Federaal en Vlaams niveau verder gebouwd in diverse beleidsdomeinen die zich richten van preventie tot zeer gespecialiseerde residentiële zorg.

Nieuwe zorguitbouw van preventie tot zorg

Het Vlaamse preventiebeleid wordt aangepast tijdens de gezondheidsconferentie in 2016 in een nieuw strategisch plan ‘ de Vlaming leeft gezonder tegen 2025’. Er wordt gekozen voor een versterkende aanpak én voor setting-gericht werken: Men wil efficiëntieverhoging op bevolkingsniveau door tegelijk versterkend in te zetten in diverse settings waarin Vlamingen leven (gezin, werk, vrije tijd, onderwijs, beleid, zorg…). Men wil vooral inzetten op het versterken van beschermende factoren.

Een nieuwe organisatie van de eerstelijnsgezondheidszorg wordt uitgetekend in het Vlaamse decreet betreffende de organisatie van de eerstelijnszorg, de regionale zorgplatformen en de ondersteuning van de eerstelijnsaanbieders dat aangenomen wordt op 26 april 2019. Met dat decreet concretiseert het beleid de centrale en levenslange rol van eerstelijnsactoren in de zorg en ondersteuning, conform de WHO aanbeveling. Het decreet vormt de basis voor verdere hervorming in de eerste lijn, zoals de verdere uitbouw van eerstelijnszones[1] die in 2018 is ingezet, de installatie van Zorgraden[2] in alle eerstelijnszones in april 2019, samenwerkingsverbanden tussen diverse eerstelijnszones in regionale zorgzones[3] voor specifiekere thema’s zoals welzijn, ggz, palliatieve zorg,…  (mei 2019), en alles ondersteund door een Vlaams Instituut Voor de Eerste Lijn (VIVEL, mei 2019) Het decreet ondersteunt ook uitwerking van tools voor een patiëntcentrale benadering van de zorg zoals zorgcoördinatie en casemanagement.

De nieuwe organisatie van het ziekenhuislandschap moet leiden tot meer kwaliteit en efficiëntie van de zorg. Met deze beleidskeuze wil men kwaliteitsverhoging en meer kostefficiëntie door op netwerkniveau[4] (i.p.v. op ziekenhuisniveau) afspraken te maken i.v.m. de organisatie van een gespecialiseerd zorgaanbod. In 2020 zal elk ziekenhuis wel algemene zorg aanbieden zoals courante chirurgie en dagkliniek, maar niet elk ziekenhuis zal elk type gespecialiseerde zorg zoals materniteit, spoed, of basisberoertezorg voorzien.

Voor het uitwerken van innovatie in de zorg krijgen 12 pilootprojecten rond geïntegreerde zorg in 2018 groen licht voor uitwerking van een locoregionaal actieplan. Via samenwerking en afstemming in preventie en zorg wil men kostefficiënter omgaan met zorg, en inzetten op bevordering van gezondheid in de regio (zie ook www.integreo.be)

Hervorming geestelijke gezondheidszorg: netwerken als kapstok voor zorguitbouw 

Internationaal is men deze transformatie ook aan het uitwerken voor de geestelijke gezondheidszorg. De WHO stelde in haar Mental Health Action Plan 2013-2020 volgende  vier strategische doelstellingen voorop:

    1. belang van goede beleidsorganisatie,

    1. buurtgerichte integratie,

    1. belang van preventie,

    1. belang van goede info-uitwisseling en van kwaliteitsvolle wetenschappelijke onderbouw. Ook bij ons is men ondertussen bezig aan een fikse hervormingsbeweging binnen geestelijke gezondheidszorg en -beleid.

Dit leidde in 2012 tot de oprichting van netwerken GGZ volwassenen en in 2015 tot netwerken GGZ jongeren. Deze netwerken vormen voortaan de kapstok voor het uitwerken van alle GG-zorg in een regio en voor samenwerking tussen gemeenschappen, gewesten en federale overheid. De pijlers voor deze hervorming zijn uitgeschreven in twee gidsen die werden goedgekeurd door Vlaamse én Federale ministers tijdens opeenvolgende interministeriële conferenties  (voor meer info zie www.psy0-18.be en www.107.be). De netwerken worden door de verschillende overheden gezamenlijk opgevolgd.

Ook in 2019 verstevigen de netwerken zich verder: Hun werking is ook in de laatste Vlaamse regio’s uitgebouwd waardoor alle regio’s zorgcoördinatie hebben. In de netwerken volwassenen is dat op regionaal niveau (300.000 à 500.000 inwoners), in de netwerken kinderen en jongeren is dat op provinciaal niveau (1 à 2 miljoen inwoners).

Binnen de netwerken is nu verdere uitbouw bezig: Na de organisatie van gespecialiseerde crisiszorg, gespecialiseerde langdurige zorg, versterking van het aanbod voor dubbeldiagnose (combinatie psychische problemen en handicap/verslaving), en intersectorale consult en liaison voor de netwerken[5] jongeren, sluiten de netwerken zich aan bij de WHO aanbeveling om vroegtijdig in te zetten. De netwerken jongeren startten in 2018 een werking rond vroegdetectie en vroegbehandeling en de netwerken volwassenen kregen vanaf 1 april een enveloppe voor het uitwerken van de eerstelijnspsychologische functie in hun regio. De inzet van een eerstelijnspsychologische functie voor kinderen en jongeren krijgt in Vlaanderen vorm binnen de samenwerkingsverbanden jeugdhulp in het kader van de oproep ‘1 gezin, 1 plan’.

Verder werd op 17 mei 2019 het nieuwe Vlaamse ggz decreet gepubliceerd dat de Vlaamse zorgorganisatie beter wil stroomlijnen uitgaande van de noden van mensen met psychische problemen en hun context. Zelfzorg en informele zorg worden verankerd als basis in de zorg, aangevuld met generalistische basiszorg. Gespecialiseerde diagnostiek, behandeling, rehabilitatie en netwerking bouwen erop verder wanneer meer intensiteit en expertise aangewezen is. Herstelgericht en contextgericht werken is prioritair. Daarnaast krijgt de inzet van ervaringsdeskundigheid een prominente plaats in het decreet.

Implicaties voor het traject rond eet- en gewichtsproblemen  

De transformatie die uitrolt, heeft duidelijke implicaties voor de organisatie van de zorg bij eet- en gewichtsproblemen. Er werd begin dit jaar een beheersovereenkomst afgesloten met het Kenniscentrum Eetexpert om tot eind 2023 binnen deze transformatie te verdiepen rond het thema ‘eet- en gewichtsproblemen’ als partnerorganisatie van de Vlaamse Overheid.

    • Preventie wordt op de diverse beleidsniveaus als erg belangrijk gezien. Het thema eetgedrag zit als deelthema van de nieuwe gezondheidsdoelstelling  verankerd in het Vlaamse preventiebeleid tot 2023.  Men wil populatiegericht werken aan een gezonder eetgedrag én er is een flankerend beleid rond preventie van eet- en gewichtsproblemen. In de nieuwe beheersovereenkomst vraagt de overheid aan Eetexpert om in te zetten op goede informatie en doordachte communicatie in beleid, onderwijs, thuisomgeving, sportclubs, en media. Om hierop in te spelen, ontwikkelde Eetexpert materialen om versterkend te werken in scholen en gezinnen.  Er worden buurtgerichte projecten opgezet, en er wordt info uitgewerkt op maat van en toegankelijk voor de burger. Logo’s blijven het doorgeefluik van info en methodieken. Zij krijgen dit najaar specifieke vorming en ondersteuning in verband met preventie van eet-en gewichtsproblemen.

    • Inzake vroegdetectie van eet- en gewichtsproblemen zijn ontwikkelingen in het CLB  relevant: HetCLB vult sinds dit jaar de consulten  wat anders in.  De CLB-artsen worden anders ingezet- waardoor er voor jongeren met signalen van eet- en gewichtsproblemen gerichte tijd kan vrijgemaakt worden buiten de klassieke opvolgmomenten voor verdere verkenning, motivering en verwijzing.Eetexpert i.s.m. VWVJ ontwikkelden voor hen een nieuw draaiboek rond de herkenning en verwijzing bij eet- en gewichtsproblemen, en  specifieke vormingen in verband met  doordachte communicatie i.v.m. gewicht.

    • Inzake vroeghulp bij eet- en gewichtsproblemen wordt intersectorale samenwerking en eerstelijnsempowerment erg belangrijk: Slechts een derde van de mensen met signalen van eetproblemen komen in de huidige hulpverlening terecht, die grotendeels specialistisch is. Volgens de nieuwe internationale en nationale zorgorganisatie moet er dringend geïnvesteerd worden in het versterken van de laagdrempelige eerste lijn. Eetexpert werkt aan gerichte materialen voor eerstelijnswerkers (verwacht in 2020), en vorming om versterkend te werken bij eerste signalen en toe te leiden tot meer gespecialiseerde zorg wanneer dit nodig blijkt.

Het beleid pleit ook voor het versterken van de informele zorg. Om hierop in te spelen, gaf Eetexpert aan medewerkers van Awel, Teleonthaal, Teleblok, CAW/JAC, …  vorming in verband met laagdrempelige gespreksvoering bij eet- en gewichtsproblemen. Eetexpert werkt ook mee aan de vorming ‘Eerste Hulp Bij Psychische problemen’ i.s.m. Zorgnet Vlaanderen en het Rode Kruis. Vroegtijdig herkennen en omgaan met eerste signalen van eet- en gewichtsproblemen is er een onderdeel van. Ook voor de sportcoaches worden in 2019 bijkomende trainingen voorzien in het opmerken van signalen en het begeleiden naar hulp bij eet- en gewichtsproblemen.

De netwerken jongeren hebben sinds eind 2018 de mogelijkheid om op netwerkniveau (provinciaal dus) specifieke verbindingen uit te bouwen rond vroege herkenning en vroege begeleiding van kinderen en jongeren met eet- en gewichtsproblemen. In Limburg wordt daarvoor nu iemand vrijgesteld in het netwerk Ligant.

    • In het organiseren van zorg voor eet- en gewichtsproblemen weerhouden we volgende principes van de WHO:
        • populatiegerichte afstemming,

        • evidence-based werken,

        • stepped care,

        • continuïteit in de zorg,

        • geïntegreerd werken in samenwerking met de eerstelijnszorg en over sectoren heen waar mogelijk,

        • herstelgericht en krachtgericht werken met sterke betrokkenheid van patiënten zelf.

In onze landelijke organisatie weerhouden we een sterke transformatie in de gezondheidszorg en netwerkgerichte organisatie van de GGZ.
Voor de organisatie van zorg bij eet- en gewichtsproblemen vraagt dit enkele aanpassingen en nieuwe acties:

    • De huidige zorg rond eet- en gewichtsproblemen moet zich inpassen in het netwerkgericht beleid: Als kenniscentrum doen we dit op Vlaams niveau m.b.t. zorgorganisatie en zorginventarisatie. Hulpverleners doen er goed aan zich daarnaast ook kenbaar te maken en mee te denken bij de plaatselijke GGZ-netwerken jongeren en volwassenen (zie www.psy0-18.be en www.107.be)
        • Samenwerking met de brede eerste lijn is een belangrijke prioriteit: de eigen inbreng van de eerste lijn in het traject bij eet- en gewichtsproblemen wordt nu uitgewerkt, concrete samenwerking wordt uitgebouwd en ondersteund.

        • Intersectoraal dient er meer samengewerkt te worden in het traject bij eet- en gewichtsproblemen: naast expertise uit de GGZ is de expertise van andere sectoren aanvullend en beloftevol (o.a. sectoren welzijn, arbeidsoriëntatie, vrije tijd,  …) Er moet nog verder nagedacht worden hoe expertise uit deze sectoren kan ingevoegd worden in het traject bij herstel van eet- en gewichtsproblemen.

        • In ieder netwerk is er crisiszorg en aanklampende zorg uitgewerkt voor mensen met ernstige psychische problemen die langdurige opvolging vereisen. Dit kan een sterke aanvulling bieden op het huidige zorgaanbod bij eet- en gewichtsproblemen. De mobiele teams in alle netwerken krijgen in 2021 ondersteuning rond het motiveren en begeleiden bij eet- en gewichtsproblemen.

        • Kostprijs van vroegtijdige zorg is een probleem. In dat kader neemt de federale overheid volgende initiatieven:
            • Terugbetaling van diëtist gaat dit voorjaar nog van start voor 10 prestaties bij kinderen of jongeren met overgewicht.

            • Het gespecialiseerde bariatrische traject wordt herdacht: Het KCE werkt in opdracht van de federale overheid aan een aanbeveling voor de organisatie van bariatrische zorg (voorzien tegen eind 2019)

    • Voor afstemming, concretisering en beleidsadvies bij het traject voor eet- en gewichtsproblemen is de adviesraad ‘Eet- en Gewichtsproblemen’ in 2018 als ‘Werkgroep eet- en gewichtsproblemen’ op Vlaams niveau opgestart.


[1] De 59 eerstelijnszones betreffen kleinstedelijke zones van ongeveer 100.000 inwoners waarbinnen samenwerking en zorgafstemming rond de burger gebeurt volgens de aanbevelingen van de WHO.

[2] De zorgraden zorgen voor afstemming en samenwerking in de gezondheidszorg in de eerstelijnszones.

[3] De 14 regionale zorgzones situeren zich op regionaal niveau (ong. 1 zorgzone per 500.000 inwoners) en zorgen voor afstemming en zorgafspraken m.b.t. overkoepelende thema’s die een zekere schaalgrootte vragen zoals geestelijke gezondheidszorg, palliatieve netwerken, logo-werking.

[4] De ziekenhuisnetwerken zijn nog in uitwerking, maar zullen niet steeds samenvallen met de regionale zorgzones/ggz netwerken volwassenen.

[5] Is vierde fase in de uitwerking van de netwerken ggz kinderen en jongeren (cf gids, Nationaal Plan 2015-2020, acties 10, 21, en 25) met als doel maatgerichte, betere en meer continue zorg te kunnen bieden via uitwisseling van expertise en praktijkervaring.

Beleidsnieuws 2022 arrow

Oktober 2022

N.a.v. de Covid-19-pandemie vertonen naar schatting 1/5 van de jongeren en jongvolwassenen in België signalen van eetstoornissen. Voor opvang van deze zorgnoden vroegen de overheden om de oprichting van een landelijke werkgroep eetstoornissen. Doelstelling was om beleidsaanbevelingen voor te bereiden voor een aangepaste zorgorganisatie bij eetstoornissen.

Kenniscentrum Eetexpert zat deze werkgroep voor en finaliseerde in mei 2022 het rapport ter advisering van de interministeriële conferentie (IMC). Op 14 sept ll. formuleerden alle overheden in de IMC de intentie om te willen samenwerken aan de uitwerking van een goede keten van preventie en zorg bij eetstoornissen. Iedere overheid formuleerde te willen bijdragen en afstemmen i.f.v. een zelfde preventieve boodschap en gepaste getrapte zorg.  Dit is erg innovatief, en uniek in de geschiedenis: De IMC verleende haar akkoord voor uitwerking van een transversaal zorgmodel eetstoornissen als proeftuin geïntegreerde zorg. Complementair aan de initiatieven die Vlaanderen neemt, zal ook de federale overheid een bijkomend budget investeren. De overheid wil dus door versterkte  samenwerking investeren in een volledige keten van zorg voor eetstoornissen: een goede preventie, eetproblemen sneller opsporen, vermijden dat ze ontsporen tot crisissituaties en wanneer nodig ook een flexibel aanbod van zorg bij complexe en langdurige zorg voor eetstoornissen.

Lees hier de berichtgeving van VRTnws.

Juni 2022

Op beleidsvlak is er dit voorjaar heel wat bezig:

Op vraag van alle overheden en ter voorbereiding van een interministeriële conferentie is er een werkgroep eetstoornissen opgericht en aan het werk. Doelstelling is dat deze werkgroep een plan voorlegt voor het optimaliseren van nieuw beleid i.v.m. preventie en zorg bij eetstoornissen. Er is afgelopen maanden wekelijks gewerkt zodat nieuwe voorstellen deze maand al meegenomen worden door de diverse overheden ter bespreking.  We verwachten je hierover te kunnen informeren in het najaar.

Centraal staat alvast dat er nood is aan een verdere uitbouw van een brede preventie en goede vindplaatsgerichte vroegdetectie. Er is nood aan veel méér, goedkoper, en meer divers ambulant zorgaanbod zowel wat betreft werkvormen (individueel, groepsgericht, online, …) als intensiteit. En wanneer geïndiceerd is er ook tijdelijk een toegankelijk en gepast derdelijnszorgaanbod nodig.

Omdat ouders en familie een sterke ondersteunende invloed kunnen hebben in het zorgtraject, startten we dit jaar met de uitwerking van meer specifiek zorgaanbod voor hen: Er is een online toolkit uitgewerkt ter ondersteuning van ouders die signalen van eetstoornissen ontdekken thuis. En er is een uitbreiding in het ambulant zorgaanbod in voorbereiding (zie ook innovatiedag familietherapie op 30/9/22)

Ter uitbreiding en ondersteuning van het gespecialiseerd ambulant zorgaanbod startte begin dit jaar in elke provincie een referentiepersoon eetstoornissen. Deze CGG-ankers faciliteren het uitbreiden van het CGG-aanbod in hun provincie, ondersteunen ambulante collega’s bij de overgang naar tweedelijnszorg (na eerstelijns- of derdelijnsaanbod), en werken aan innovatief tweedelijnszorgaanbod.

Beleidsnieuws december 2021 arrow

Transformatie in de uitbouw van zorg

Op aandringen van internationale aanbevelingen wordt in de 6de staatshervorming een nieuw plan uitgewerkt voor een complete transformatie in de uitbouw van zorg. Op dit plan wordt actueel stevig verder gebouwd door de verschillende overheden, in diverse beleidsdomeinen die zich richten op het continuüm van preventie tot zeer gespecialiseerde residentiële zorg. Bijzondere aandachtspunten zijn dat de capaciteiten en doelstellingen van de patiënt centraal moeten  staan, en dat versnippering van zorg moet verhinderd worden, met een belangrijke rol voor preventie in een proactieve populatiegerichte aanpak voor de bevolking in zijn geheel. Het WHO-model i.v.m. zorgorganisatie is de basis: versterken van buurtgerichte informele zorg als basis, gekoppeld aan een zeer bereikbare generalistische eerstelijnszorg in alle regio’s, en geflankeerd door een goed uitgebouwd gespecialiseerd netwerk van ambulante zorgverstrekkers. Wanneer nodig moet er ook snelle aansluiting met residentiële gespecialiseerde zorg mogelijk zijn voor opvang van ernstige pathologie die thuisbegeleiding onmogelijk maakt.

In de eerste lijn is de transformatie die internationaal werd gevraagd nu versneld bezig. Vlaanderen is ondertussen helemaal ingedeeld in Eerstelijnszones (ongeveer 100.000 inwoners). De zorgraden die deze eerstelijnsregio’s leiden zijn in 2020 versneld gestart onder invloed van de COVID epidemie. Zij moesten toen snel de vaccinaties organiseren. Ondertussen is hun samenwerkingsstructuur stevig uitgebouwd en nemen zij hun kerntaken ook breder op in de zorgorganisatie in de eerstelijnszone. Eind december 2021 maken zij hun populatie-analyses, om verder de overgang te maken van samenwerking binnen de integrale zorg naar proactieve populatiegerichte zorg. Doel is om in de nabije toekomst gepaste preventie en zorg te kunnen uitwerken die is afgestemd op de specifieke noden in de eigen regio (i.p.v. de vroegere aanbod gestuurde zorg).

Gelijktijdig worden de regionale zorgplatforms uitgebouwd die op regionaal niveau (ca. 400.000-500.000 inwoners) zorgen voor gespecialiseerd aanbod ter ondersteuning van dit eerstelijnsaanbod uit de eerstelijnszones, o.a. voor specifiekere thema’s zoals welzijn, geestelijke gezondheidszorg en palliatieve zorg. Op dit ogenblik zijn er 3 pilootprojecten gestart die tegen maart 2022 voor een werkmodel zorgen in alle regio’s. De netwerken GGZ (volwassenen) zijn op dit regionaal niveau verantwoordelijk voor het deelthema mentale problemen. De netwerken GGZ (jongeren) werken op provinciaal niveau, maar zijn uiteraard ook partners in deze regionale zorgplatforms.

Op Vlaams niveau is het Vlaams Instituut Voor de Eerste Lijn (VIVEL) opgestart ter ondersteuning van deze intensieve eerstelijnsshift. VIVEL ondersteunt de eerstelijnszones bij het maken van populatie-analyses in de eigen regio, bij het uitbouwen van hun zorgorganisatie, het uitwerken van populatiegerichte preventie en zorg, het ondersteunen van mantelzorgers, … Het team wordt nu verder uitgebreid.

Nieuw zorgaanbod

Daarnaast is er nog heel veel in ontwikkeling in de zorg.

Via het nieuwe protocolakkoord wordt vanaf januari 2022 in alle eerstelijnsregio’s via de ggz-netwerken een samenwerking gestart tussen de zorgraden en een groep generalistische eerstelijnspsychologen en in maart 2022 met een ruime groep gespecialiseerde psychologen. Deze gesubsidieerde samenwerking via een conventie wil in iedere regio zorgen voor laagdrempelige en goedkope toegang tot psychologische zorg.

Maar ook huisartsen worden ondersteund voor vlotter eerstelijnswerk (oa via verdere digitaliseren, via het impulsfonds, via beter casemanagement,…) en voor alle disciplines wordt multidisciplinair casusoverleg aangemoedigd en vergoed.

Rond de verdere gespecialiseerde zorgorganisatie wordt sterk nagedacht. Vanuit de federale regering is in juni 2021 een oproep gedaan naar voorstellen voor gepaste zorgorganisatie met het doel om tegen januari 2022 een nieuw duurzaam organisatieplan voor te stellen evenals een ander financieringsmodel. Zowel rond het zorgtraject bij obesitas als rond het zorgtraject bij eetstoornissen zijn diverse voorstellen ingediend en weerhouden.

Mede n.a.v. de lange wachtlijsten in de zorg bij eetstoornissen tijdens de COVID pandemie, is bijkomend opdracht gegeven om de zorgorganisatie bij eetstoornissen te agenderen en prioriteren. Ter voorbereiding van een nieuwe Interministeriële Conferentie rond de zorgorganisatie bij eetstoornissen werd in oktober 2021 een Werkgroep Eetstoornissen opgericht. Eetexpert zit de werkgroep voor. In deze werkgroep wordt een globaal plan uitgewerkt voor gepaste populatiegerichte zorgorganisatie en worden adviezen voorbereid per zorgniveau. De conclusies worden verwacht eind van het voorjaar 2022.

TIP
In onze landelijke organisatie weerhouden we een sterke transformatie in de gezondheidszorg en netwerkgerichte organisatie van de GGZ. De huidige zorg rond eet- en gewichtsproblemen moet zich inpassen in het netwerkgericht beleid. Hulpverleners kunnen zich begin 2022 aanmelden bij de netwerken GGZ, die hen kunnen includeren in de conventie. Verneem hier de voorwaarden.

Materialen

Materialen waarmee je aan de slag kunt over het thema zorgorganisatie.

Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject obesitas kinderen – Alle zorgverleners

Als zorgverlener wegwijs in het zorgtraject obesitas bij kinderen.

Infofiche

– 99 KB

Flowchart overgewicht behandeling – huisarts

Flowchart rond de behandeling van overgewicht en obesitas bij volwassenen.

Flowchart

– 248 KB

Flowchart eetstoornissen in de praktijk (jongeren) – huisarts

Flowchart bij stappenplan eetstoornissen voor de huisarts (voor jongeren).

Flowchart

– 329 KB

Flowchart eetstoornissen in de praktijk (volwassenen) – huisarts

Flowchart bij stappenplan eetstoornissen voor de huisarts (voor volwassenen).

Flowchart

– 327 KB

Infofiche overgewicht ernstinschatting EOSS

Gerichte zorgtoewijzing vanuit de eerstelijn bij de aanpak van overgewicht.

Infofiche

– 895 KB

Tekst overgewicht – zorgtoewijzing – eerstelijnwerker

Voorstel voor gerichte zorgtoewijzing vanuit de eerste lijn bij obesitas.

Tekst

– 1.0 MB

Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject eetstoornissen – Huisarts

Als huisarts wegwijs in het zorgtraject eetstoornissen

Infofiche

– 123 KB

Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject obesitas kinderen – Huisarts

Als huisarts wegwijs in het zorgtraject obesitas

Infofiche

– 90 KB