Werken rond eetstoornissen en gewichtsproblemen als diëtist

Als diëtist heb je een belangrijke rol in de diagnostiek en behandeling van cliënten met een eetstoornis of gewichtsprobleem. Je kan werkzaam zijn in de eerstelijn, in gespecialiseerde zorg of in een specifieke context zoals (top)sport.

Conventie eetstoornissen

Diëtisten met interesse om zich te conventioneren contacteren tijdelijk hun GGKJ-netwerk of ankerpunt in dat netwerk (niet de lokale coördinatoren). Meer info over de conventie eetstoornissen.

Oost-Vlaanderen
West-Vlaanderen
Antwerpen
Limburg
Vlaams-Brabant
Brussel

Basiskennis

Alle basiskennis over eetproblemen, eetstoornissen en gewichtsproblemen kan je vinden in het stappenplan basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen. Er is ook een stappenplan basiskennis specifiek bij kinderen.

Stappenplan basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen

Hier vind je het algemene stappenplan met basiskennis rond eetstoornissen en gewichtsproblemen.

Stappenplan

Stappenplan basiskennis eetstoornissen en gewichtsproblemen kinderen

Hier vind je het algemene stappenplan met basiskennis rond eetstoornissen en gewichtsproblemen.

Stappenplan

Preventie van eetproblemen

Vanaf het eerste contact kan je groeithema’s bij je cliënt en de context bevragen en versterken. Focus op gezonde leefstijl en lichaamstevredenheid, niet op uiterlijk en gewicht. Je kan erover lezen op de infopagina preventie.

Vroegdetectie en vroeginterventie

Signalen herkennen 

Voor vroegdetectie is het belangrijk om kennis en aandacht te hebben voor signalen die kunnen wijzen op eetproblemen, eetstoornissen en gewichtsproblemen. Daarnaast kan een goede ernstinschatting je informatie geven over welk niveau van zorg de cliënt nodig heeft. 

Beginnende eetproblemen

Vroeginterventie vraagt ruimte creëren voor je cliënt (en zijn/haar context) om te groeien, met waar nodig een ondersteunend zetje van jou als diëtist. Bij beginnende eetproblemen focus je op het versterken van beschermende factoren zoals o.a. een gezonde leefstijl, en de cliënt ondersteunen om risicofactoren te leren opvangen op een manier die bij hem/haar past. Je vindt praktische informatie in het stappenplan eetproblemen en eetstoornissen voor eerstelijn.

Gespecialiseerde zorg 

Stappenplannen voor de diëtist

Raadpleeg één van de stappenplannen specifiek uitgewerkt voor diëtisten voor praktijkgerichte informatie binnen gespecialiseerde zorg:

Stappenplan eetstoornissen – Diëtist

Ambulante gespecialiseerde zorg voor eetstoornissen voor de diëtist.

Stappenplan

– 3.2 MB

Stappenplan overgewicht volwassenen – Diëtist

Behandeling van volwassenen met overgewicht en obesitas voor de diëtist.

Stappenplan

Stappenplan overgewicht kinderen – Diëtist

De diëtist kan als hulpverlener nauw betrokken zijn bij de behandeling van kinderen en adolescenten met overgewicht en obesitas.

Stappenplan

– 3.8 MB

Ben je sportdiëtist? Dan vind je info rond sport, sportvoeding en eetstoornissen in de (top)sport in de toolbox eetproblemen en sport.  

Binnen gespecialiseerde zorg is, naast je diëtistische expertise, kennis op vlak van zowel de psychologische als medische behandeling van belang. De psychologische behandeling is enerzijds gericht op symptomen en anderzijds op factoren die het probleem in stand houden. Bij de medische behandeling staat kennis rond de medische gevolgen van eetstoornissen en bepaalde medische interventies voorop, bijvoorbeeld omgaan met sondevoeding.

Betrek ouders of andere zorgfiguren zoveel mogelijk in de zorg. Kijk op de infopagina voor het gezin voor informatie en materialen voor naasten.

Terugvalpreventie 

Bij terugvalpreventie ondersteun je de cliënt om het herstel vast te houden. Je kadert periodes van herval en terugval. En je helpt je cliënt zoeken naar manieren om hiermee om te gaan. 

Samenwerking 

In de zorg voor personen met eetproblemen en gewichtsproblemen werk je ook samen met andere zorgverleners (huisarts, psycholoog/psychiater, kinesitherapeut…) en met de context van de cliënt. Raadpleeg de verwijstool voor verwijsadressen van gespecialiseerde zorgverleners in je regio. Je vindt ook heel wat info en vorming rond motiverende gesprekvoering

Datum laatste aanpassing: 19 maart 2024

Materialen

Materialen waarmee je aan de slag kunt als diëtist.

Flowchart – Begeleiding bij eetstoornissen – Diëtist

Flowchart diëtistische begeleiding bij eetstoornissen

Flowchart

– 442 KB

Stappenplan eetstoornissen – Diëtist

Ambulante gespecialiseerde zorg voor eetstoornissen voor de diëtist.

Stappenplan

– 3.2 MB

Stappenplan overgewicht kinderen – Diëtist

De diëtist kan als hulpverlener nauw betrokken zijn bij de behandeling van kinderen en adolescenten met overgewicht en obesitas.

Stappenplan

– 3.8 MB

Infofiche ICF schema eetstoornissen – Diëtist

ICF schema eetstoornissen voor de diëtist.

Infofiche

– 128 KB

Infofiche ICF schema overgewicht – Diëtist

ICF schema overgewicht en obesitas voor de diëtist.

Infofiche

– 165 KB

Stappenplan overgewicht volwassenen – Diëtist

Behandeling van volwassenen met overgewicht en obesitas voor de diëtist.

Stappenplan

Infofiche sondevoeding – Arts – Diëtist – Verpleegkundige

Ambulante sondevoeding, handvaten voor artsen, diëtisten en verpleegkundigen.

Infofiche

– 1.0 MB

Infofiche – Wegwijs in het zorgtraject obesitas kinderen – Alle zorgverleners

Als zorgverlener wegwijs in het zorgtraject obesitas bij kinderen.

Infofiche

– 99 KB

Vraag en antwoord

Wat is er zo eigen aan het werken met personen met een eetstoornis? arrow

In het stappenplan voor je discipline gaan we dieper in op deze vraag.

Voor de diëtist: stappenplan Eetstoornissen voor diëtisten vind je antwoord op deze vraag.
Voor de psycholoog/orthopedagoog: stappenplan Eetproblemen en eetstoornissen voor psychologen en CGG

Waarom stellen we gezondheidswinst voorop als behandeldoel bij overgewicht, eerder dan gewichtsverlies? arrow

Meer factoren dan het huidig eet- en beweeggedrag hebben een invloed op iemands gewicht. Een persoon met overgewicht kan een gezonde leefstijl hebben (net zoals een persoon zonder overgewicht een ongezonde leefstijl kan hebben).  De “maakbaarheid” van ons gewicht is beperkter dan de maatschappij ons doet geloven. Als we advies geven zonder een grondige inschatting van de factoren die een rol spelen in het ontstaan en behoud van overgewicht bij een individu, kunnen we gedrag uitlokken dat contraproductief werkt (bv. streng lijngedrag). Een gezonde leefstijl brengt een verbetering met zich mee in metabole gezondheid, ook als de behandeling niet resulteert in gewichtsverlies. 

Meer info vind je in het stappenplannen per discipline:

Hoe kan je als diëtist aan de slag rond overgewicht bij kinderen? arrow

Wat is het gewichtsdoel bij een eetstoornis met ondergewicht? arrow

Dat is geen exacte wetenschap. Het is belangrijk dat de patiënt een gewicht bereikt dat terug binnen de gezonde grens ligt. Dus bij volwassenen zou je naar BMI 20 kunnen streven. Maar als de BMI voor de eetstoornis hoger lag, kan het doel hoger liggen. Er wordt ook voorgesteld om een range te geven van enkele kilo’s waarbinnen het gewicht ligt dat men wil bereiken, in plaats van een specifiek getal.

Bij jongeren is het belangrijk dat de normale groei en ontwikkeling  zich herstelt. Daarom houdt het gewichtsdoel rekening met de  groeicurven  (gewicht, lengte, BMI) vóór de eetstoornis, de leeftijd waarop de  puberteit  startte, en het huidige stadium van de puberteit. Verder is het belangrijk om bij jongeren die nog groeien het gewichtsdoel regelmatig aan te passen (elke 3 à 6 maanden).   
 
 
Meer info  
Medische opvolging van eetstoornissen – herstel van eetgedrag en gewicht
Voor de huisarts: het stappenplan Eetproblemen en eetstoornissen voor huisartsen 

Wat zijn handvatten voor de behandeling van overgewicht bij personen met een mentale beperking? arrow

Overgewicht bij personen met een mentale beperking komt vaker voor. Maar het onderzoek naar factoren en behandeling is beperkt.  Je kan dezelfde basis gebruiken voor behandeling als bij de algemene populatie. Focus dus op eetgedrag, beweging en gedragstherapie. Verder kan je het taalgebruik aanpassen aan het begripsniveau van de persoon met een beperking. Concrete gedragsdoelen stem je af op de context waarin de persoon leeft. 
 
Maak de inhoud van de behandeling concreet en visueel. Help de persoon met een beperking om een duidelijke structuur op te bouwen. Zo kan je maaltijden voorspelbaar maken en eetmomenten inplannen tussen de dagelijkse activiteiten. 
De inhoud van de behandeling komt dus overeen met die voor de algemene populatie. Daarom kan je inspiratie vinden in de algemene protocollen rond behandeling van overgewicht.  


Tips om iets eenvoudig en concreet te maken kan je bijvoorbeeld vinden in protocollen voor kinderen (bv. protocollen van Caroline Braet). En via Sclera kan je zelf visualisaties en pictogrammen maken.  
 
Meer info
Indien er ook sprake is van een autismespectrumstoornis 

Wat zijn handvatten voor de behandeling van eetproblemen bij iemand met ASS?  arrow

Enkele kernpunten zijn: 

  • Verhelderen  
  • Visualiseer verwachtingen  
  • Verhoog voorspelbaarheid en breng meer structuur  
  • Besef dat kleine veranderingen een groot verschil kunnen maken  
  • Zorg voor rust en een positieve sfeer aan tafel  
  • Leren eten
  • Werk stap voor stap, hap voor hap  
  • Leg de lat laag 

Meer handvatten vind je in de infofiche Eetproblemen en autisme

Wat zijn handvatten voor de behandeling van iemand met een eetstoornis én diabetes? arrow

Het traject bij diabetes en verstoord eetgedrag kan samengevat worden met 7 A’s

  1. Aware: bewustzijn rond het risico op eetproblemen bij diabetes
  2. Ask: het open en onbevooroordeeld bevragen van eetproblemen
  3. Assess: de diagnostiek van eetproblemen 
  4. Advise: advies verlenen rond het belang van behandeling en de behandelingsmogelijkheden
  5. Assist: een behandelplan opstellen, zelf een actieve rol spelen in de behandeling van het verstoord eetgedrag (indien voldoende expertise, anders meteen stap 6) 
  6. Assign: adequaat verwijzen en/of samenwerkingsverbanden opzetten in kader van multidisciplinaire behandeling en gerichte zorgtoewijzing 
  7. Arrange: verdere opvolging organiseren 

Meer info vind je op deze pagina.  

Hoe kan ik vermijden dat ik stigmatiseer als hulpverlener? arrow

Interventies bij hulpverleners die inzetten op empathie en kennisverhoging rond (diversiteit in) oorzaken en (beperkte) “controleerbaarheid” van gewicht, hebben een gunstige impact op destigmatisering  Verder kan de EOSS(-P) kan hulpverleners ondersteunen in het kijken naar en praten over obesitas. Daarnaast zijn heel wat handvatten voor de-stigmatisering van eet- en gewichtsproblemen (en psychische problemen) te vinden in technieken binnen motiverende gesprekvoering: de patiënt benaderen als persoon in al zijn facetten en niet als “stoornis”; toestemming vragen om het gewicht te bespreken; negatieve termen zoals “dik” en “mager” vermijden; aansluiten bij de nood aan autonomie, verbondenheid en competentie van de patiënt. 

De bevinding dat stigmatisering prevalent is onder hulpverleners, zelfs onder zij die veel ervaring hebben met de doelgroep, roept ons allen op om onze eigen mogelijke vooroordelen onder de loep te nemen. Stigmatisering zit ook in “kleine” dingen: modemagazines met enkel slanke modellen en stoelen met smalle armleuningen in de wachtkamer, weeg- of onderzoeksmateriaal dat niet afgestemd is op personen met obesitas, minder tijd besteden aan de consultatie, en minder alternatieve hypotheses onderzoeken bij gezondheidsklachten van personen met een gewichtsprobleem. Kleine aanpassingen kunnen een groot verschil maken in de zorgkwaliteit.   

Enkele handvatten om een steunende, niet-beoordelende omgeving te scheppen: 

  • Pas de gespreksprincipes toe van motiverende gespreksvoering 
  • Bedenk dat patiënten negatieve ervaringen ten opzichte van hun gewicht gehad kunnen hebben bij andere hulpverleners en benader patiënten tactvol. 
  • Erken de complexe etiologie van obesitas en communiceer dit met collega’s en patiënten om het stereotype te vermijden dat obesitas te wijten is aan een gebrek aan wilskracht. 
  • Exploreer alle oorzaken van de overgewicht, niet enkel eet- en beweeggedrag. 
  • Erken dat veel patiënten al herhaaldelijk geprobeerd hebben om af te vallen. 
  • Benadruk gedragsveranderingen eerder dan enkel het getal op de weegschaal. 
  • Erken de moeilijkheid van het doorvoeren van leefstijlveranderingen. 
  • Erken dat kleine veranderingen in gewicht (5 à 10%) kunnen resulteren in significante gezondheidsvoordelen. 
  • Creëer een steunende omgeving bijvoorbeeld door gepaste stoelen (stevig, zonder armleuning) en materiaal te voorzien in de praktijkruimte. 

Check ook de infofiche Niet-stigmatiserend praten over eten en gewicht voor hulpverleners.

Wat kan ik doen voor ouders van een jongere met een eetstoornis? arrow

Je kan ouders best zoveel mogelijk betrekken in de behandeling. Ze kunnen heel veel doen als natuurlijk steunwerk bij herstel. Maar ze voelen vaak onmacht en vragen richting en hulp: Je kan ouders toeleiden naar ons specifiek Informatiepakket eetstoornissen voor ouders en de Toolbox eetstoornissen voor ouders. Op verschillende plaatsen in Vlaanderen starten momenteel groepen voor ouders van jongeren met een eetstoornis.

Vormingen

Relevante vormingen voor de diëtist.

Basisopleiding eetstoornissen voor geconventioneerde diëtisten

Basisopleiding eetstoornissen voor niet-geconventioneerde diëtisten

Basisopleiding obesitas voor diëtisten

Op eigen tempo – Infomoment nieuwe conventie eetstoornissen

Op eigen tempo – Webinar – Symposium orthorexia

Op eigen tempo – Webinar – Workshop sondevoeding thuis bij jongeren met eetstoornissen

Op eigen tempo – Webinar – Opleiding jongeren met eetproblemen en eetstoornissen voor eerstelijnsdiëtisten (ELD)

Op eigen tempo – Webinar – Theorie obesitas bij kinderen voor diëtisten

Hulplijn

Ben je als diëtist op zoek naar doorverwijsadressen. Als zorgverlener kan je de verwijstool voor gespecialiseerde zorg bij eet- en gewichtsproblemen raadplegen. Zit je met een vraag of ben je op zoek naar advies? Neem gerust contact op met ons.

Verwijslijn eetproblemen

Ben je op zoek naar hulp voor een eetprobleem? Maak je je zorgen? Contacteer ons vrijblijvend voor zorgverleners in je buurt op de verwijslijn eetproblemen.

secretariaat@eetexpert.be of 0480 60 64 20

Verwijstool voor zorgverleners

Als zorgverlener kan je de verwijstool voor gespecialiseerde zorg bij eet- en gewichtsproblemen raadplegen. Neem contact op met ons of de provinciale zorgpunten eetstoornissen voor advies en ondersteuning bij behandeling of doorverwijzing.

Advieslijn voor preventie, beleid en pers

Contacteer ons voor advies bij beleidswerk, wetenschappelijk onderzoek, zorgorganisatie, communicatie of persvragen. Laat je inspireren door onze handige toolbox voor mediamakers.